چرا تنها ۱۰ درصد از آیین نامه تحول علوم انسانی اجرا شد؟/ راه تامین منابع بومی علوم انسانی

رئیس دانشگاه علامه طباطبائی در گفت‌وگوی تفصیلی به آنا خبر داد؛

عبدالله معتمدی، رئیس دانشگاه علامه طباطبائی در گفت‌وگو با خبرنگار گروه آموزش و دانشگاه خبرگزاری علم و فناوری آنا، در پاسخ به این سوال که شورای تحول علوم انسانی در ۱۴ سال گذشته تاسیس شد و به اذهان غلامعلی حدادعادل تنها ۱۰ درصد از آیین نامه مذکور اجرایی شده است و چرا تحول در حوزه علوم انسانی به معنای واقعی اتفاق نیفتاده است؟، تاکید کرد: اقدامات گسترده و متحولی طی مدت ۱۴ سال در شورای تحول علوم انسانی انجام شد؛ به اینصورت که حدود ۱۶ گروه تخصصی تشکیل داده شد و برای هر کدام شاید ۱۰‌ها نفر به صورت مستقیم و ۱۰۰‌ها نفر به صورت موردی انتخاب شدند، اینکه می‌گویم ۱۰۰‌ها نفر به این دلیل است که برای هر درس چندین متخصص درگیر می‌شوند. 

بازنگری برنامه‌های درسی؛ ماموریت اصلی شورای تحول علوم انسانی

وی با بیان اینکه اصلی‌ترین ماموریت شورای تحول، بازنگری برنامه‌های درسی رشته‌های مختلف علوم انسانی است؛ تاکید کرد: در این زمینهقرار بود که سرفصل‌ها متناسب با اهداف تحول در علوم انسانی بازنگری شوند و عناوین دروس جدیدی که متناسب با اهداف می‌می توانست افزایش یابد به برنامه‌های درسی اضافه شوند که این ۲ هدف هم اکنون در دستور کار قرار گرفته است و از آنجایی که کارگروه‌های شورای تحول علوم انسانی کار سنگینی را آغاز کرده اند و کار‌ها عمیق و با سرعت و زمان زیاد پیش رفته است؛ بنابراین حاصل آن تحقق تغییر یا بازنگری برنامه‌های درسی بوده است. 

معتمدی تصریح کرد: کارگروه‌های تخصصی شورای تحول علوم انسانی با همکاری سازمان سمت به انتخاب و کاندیدا کردن استادان به انعقاد تفاهم نامه‌ای جهت تدوین برخی از منابع جدید یا سرفصل دروسی که تغییر کرده بودند اقدام کرد که نتیجه این کار تالیف حدود ۶۰ جلد کتاب درسی شد و هم اکنون چند صد کتاب در فرایند کار قرار گرفته است که همچنان ادامه دارد. 

استفاده از تجربیات جهانی دلیل اجرای تنها ۱۰ درصد از آیین نامه شورای تحول علوم انسانی 

رئیس دانشگاه علامه طباطبائی ادامه داد: شورای تحول علوم انسانی برای بازنگری برنامه‌های درسی حتما از تجربیات جهانی استفاده می‌کرد و متناسب با اقتصائات ملی و شرایط علمی ایران به اجرایی سازی آنها پرداخت و با وجود اینکه چنین فرایندی زمانبر بود و کار‌های سنگینی در آن پیش می‌گرفت؛ بنابراین به همین دلیل ۱۰ درصد از آیین نامه اجرایی شد و نتوانستیم تمام موارد را به صورت کامل تحقق بخشیم. 

معتمدی درباره چگونگی استفاده از الگو‌ها در تحقق شورای تحول علوم انسانی گفت: باور و گفتمان مسلط در حوزه علوم انسانی میان تمام استادان دانشگاه‌ها ماموریت اصلی شورای تحول علوم انسانی است؛ چرا که منشا علوم انسانی فعلی از جامعه ایرانی نیست و بیشتر تحقیقات و نظریه‌ها برگرفته از جوامع غربی است. 

وی اضافه کرد: از آنجایی که عوامل اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی و سیاسی روی رفتار و موضوعات مختلف علوم انسانی اثرگذار است؛ بنابراین نمی‌توان گفت که فرقی میان علوم انسانی در کشور‌های اسلامی و غربی نیست و اگر قرار است که از نظریه‌های علوم انسانی جوامع غربی استفاده کنیم باید حتما متناسب با اقتضائات بومی کشور خودمان به بازنگری آنها بپردازیم. 

تحول علوم انسانی را در بین استادان رواج دهیم

رئیس دانشگاه علامه طباطبائی تاکید کرد: علوم انسانی نیازمند تغییر و تحول است و باید این امر را میان تمام استادان علوم انسانی به عنوان یک اصل رواج دهیم و چگونگی تغییر آنها گام بعدی است که باید پیش بگیریم و هم اکنون الگویی که باید برای تحول در علوم انسانی پیش بگیریم تهیه نقشه راه است تا بتوانیم گام‌ها را پیش برده و آنها را عملیاتی کنیم. 

معتمدی گفت: اتفاقی که در شورای تحول علوم انسانی برای بازنگری برنامه‌های درسی رخ داد بی خاصیت نبود، بلکه هدف این بود که بتوانیم از اتفاقات دیگر هم در کنار تحول سرفصل دروس کمک بگیریم که چنین موضوعی را شاهد نبودیم.

شناسایی استادان صاحب نظر؛ راه تامین منابع بومی علوم انسانی

وی در پاسخ به این سوال که چگونه می‌توان منابع محدود داخلی در حوزه علوم انسانی را تامین کرد، افزود: برای تامین منابع داخلی در حوزه علوم انسانی شناسایی استادان صاحب نظر و متخصص و حمایت‌های مالی از آنها و ایجاد مشوق‌ها امری ضروری است تا بتوانند متناسب با برنامه‌های درسی به تحقیق و پژوهش بپردازند؛ چرا که برای تحول در علوم انسانی نیازمند تهیه منابع جدید هستیم و یکی از اساسی‌ترین مباحث تحول این است که وقتی صحبت از رشته‌ای خاص در حوزه علوم انسانی متناسب با رویکرد اسلامی می‌کنیم حتما فردی هم باشد که بتواند به تالیف و تهیه منبع آن اقدا کند. 

رئیس دانشگاه علامه طباطبائی درباره معیار‌های لازم برای اشتراک حوزه‌های علمیه با دانشگاه‌ها جهت شکل گیری تحول در شورای علوم انسانی گفت: شورای علوم انسانی در باب «تحول» ۴ مبحث روزآمدی، شاخص کارآمدی، بومی سازی و اسلامی سازی را ارائه داده است که از آنها به عنوان شاخص تحول در علوم انسانی یاد می‌کنیم. 

معتمدی اضافه کرد: اصلی‌ترین وجه همت کشور در راستای تحول در علوم انسانی این است که بتوانیم با یک رویکرد و مکتب معرفت اسلامی به علوم انسانی نگاه کنیم تا با مبانی اسلام شناسی اسلامی و هستی شناسی اسلامی و معرفت شناسی اسلامی به تالیف کتب بپردازیم. 

اسلامی سازی، سخت‌ترین وجه تحول در علوم انسانی

وی با با بیان اینکه سخت‌ترین وجه تحول در علوم انسانی، اسلامی سازی است، تاکید کرد: لازم است تا متخصصان دانشگاه‌ها با مبانی علوم شناسی و هستی شناسی اسلامی و مبانی معرفت شناسی اسلامی آشنا شوند که در این زمینه استادان حوزه نسبت به این مبانی آگاهی دارند، اما ممکن است به اندازه استادان دانشگاه‌ها از مباحث تخصصی اطلاع نداشته باشند؛ بنابراین یک کار مشترک در قالب تعریف پروژه مشترک، طراحی دوره‌های آموزش و آموزش به استادان با مفاهیم جهت تولید کار‌های فاخر نیاز است. 

رئیس دانشگاه علامه طباطبائی اشاره کرد: وقتی از روانشاسی اسلامی، جامعه شناسی اسلامی و اقتصاد اسلامی صحبت می‌کنیم شاید استاد دانشگاه از منظر اسلامی در دوران تحصیل و پژوهش علمی خود با آن مواجهه نبوده است و اگر علاقه‌مند به تولید آن باشد، باید با ظرافت‌های متون اسلامی آشنا شود. 

لزوم تحول در پژوهش در راستای تحول علوم انسانی 

معتمدی با اشاره به اینکه چگونه می‌توانیم استادان را به تحقیق و پژوهش ترغیب کنیم تا بتوانیم تحول در شورای علوم انسانی را به وجود آوریم؟، تاکید کرد: بحث جدی تری که باید همپای تحول در علوم انسانی به آن توجه کنیم تحول در پژوهش است، نه تنها آموزش نیازمند تحول است، بلکه نیازمند روش شناسی‌های مبتنی بر اسلامی سازی هستیم تا به علوم بومی و علوم کاربردی دست یابیم.

لزوم تحول در روش‌های تحقیق و پژوهش 

رئیس دانشگاه علامه طباطبائی گفت: روش‌های تحقیق و پژوهش نیازمند تحول است و باید از متودولوژی‌های متناسب با اهداف خود استفاده کنیم، یکی از بحث‌های مهم این است که وقتی کتابی با رویکرد اسلامی می‌نویسیم حتما از روش شناسی اقناع کننده‌ای بهره ببریم تا همکاران وقتی کتاب را مطالعه می‌کنند بر اساس روشی که معرفی شده است به همان یافته‌هایی که بنده رسیده ام برسند؛ بنابراین این مورد یکی از ضروری‌ترین کار‌ها برای تحول شورای علوم انسانی است تا تولیدات افراد منجر به شناسایی روش شناسی‌های آنها بشود و روی تحول در پژوهش بازنگری جدی داشته باشند.