آشنایی با تمام بیماری ماهی های آکواریومی و درمان
آشنایی با انواع بیماری ماهی های آکواریومی همراه با آموزش نحوه درمان
ماهی های آکواریوم هم مانند ما انسان ها دچار بیماری می شوند. بسیاری از بیماری ها در آکواریوم های آب شیرین با وجود پمپ فواره به وجود می آیند و به همین دلیل هم قرنطینه کردن ماهی تازه پیش از اضافه کردن به آکواریوم اهمیت ویژه ای دارد. با این وجود، حتی با قرنطینه سازی و مراقبت هم ماهی شما ممکن است بیمار شود. بنابراین تشخیص زود هنگام و درمان مناسب بسیار حائز اهمیت است.
تشخیص بیماری ها :
برای تشخیص بیماری ها بسیار مهم است که بدانیم وقتی یک ماهی در سلامت کامل به سر می برد چه ظاهری دارد تا در صورت بروز تغییرات متوجه آنها گردیم.نشانه ها وعلائم بیماری می تواند شامل تغییرات رفتاری مثل بی اشتهایی و یا تغییراتی در نحوۀ شنا کردن ماهی باشد و یا با بروز علائم ظاهری بر روی بدن ماهی خود را نشان دهد. تغییرات رفتاری که بایستی متوجه آنها باشیم شامل : بی اشتهایی ، نفس نفس زدن، حرکات نامنظم و پُر تکاپو است. اما نشانه ها و علائم ظاهری بر روی ۵ نقطه از بدن ماهی رؤیت می گردد که شامل :
۱.ناحیۀ سر
۲.آبشش ها
۳.باله ها
۴.فلس ها
۵.پشت باله ها
مناطق مذکور را برای هر گونه تغییراتی مثل خراش، تورم، رشد غیرعادی، وجود انگل ها یا کرم ها و یا هر گونه نشانۀ غیرعادی وارسی کنید. برخی از داروهای مورد استفاده برای درمان شامل داروی های چند منظوره شامل Seachem ParaGuard، API General Cure، Tetra LifeGuard Tablets،داروهای آنتی بیوتیکی شامل API Melafix، API Furan-2 داروهای ضد قارچ شامل API Pimafix، API Fungus Cure ،نمک مخصوص آکواریوم API Aquarium Salt. پس از تشخیص، درمان درست و مناسب در بهبودی سریع بسیار حائز اهمیت است. داروهای چند منظوره برای بیماری های رایج و متداول که تشخیص دقیقی در مورد آنها داده نمی شود، بسیار کاربردی هستند.
درمان ماهی بیمار
پس از تشخیص بیماری،بایستی سریعاً اقدام به درمان کنید تا آسیب های وارد به ماهی های آکواریوم را به حداقل برسانید.بنابراین در دست داشتن داروهای لازم و حیاتی می تواند به شما کمک کند تا با دیدن علائم واکنشی سریع داشته باشید. به علاوه، یک آکواریوم مخصوص قرنطینه می تواند برای یک ماهی بیمار حکم بیمارستان را داشته باشد اگرچه گاهی بهتر است که کل آکواریوم درمان شود تا هرگونه باکتری یا انگل خطرناک را بزدایید. علاوه بر موارد مذکور شما می توانید از یک آکواریوم دار محلی مشاوره بگیرید.آنها می توانند راهکارهای مناسب به شما ارائه دهند. همانند سایر حیوانات خانگی گاهی بیماری قابل درمان نیست.در رابطه با ماهی ها،شاید انسانی ترین کار خارج ساختن ماهی بیمار از آکواریوم است.
عوامل ایجاد بیماری
بیماری ماهی های آکواریومی در مقایسه با بیماری دام و طیور محدودتر و کمتر می باشند . در این مبحث به بررسی شایع ترین بیماری ماهی های آکواریومی و نحوه جلوگیری از آن می پردازیم.از آنجا که تعداد عوامل بیماری زا در ماهی ها از جمله ماهیهای آکواریومی نسبتا محدود می باشند، جلوگیری از بیمار شدن ماهیها هم به همان میزان آسان و ساده است. تجربه نشان داده است که اگر روشهای پیشگیری از بیمار شدن ماهیها توسط صاحب آکواریوم یا پرورش دهنده آنها به گونه ای درست و مطلوب اعمال گردد، به خوبی میتوان از مرگ و میر ماهیها جلوگیری کرده و کمتر دچار ناراحتی و ضرر و زیان گردید.
اگر آکواریوم به گونه ای حساب شده آماده گردد و یک هفته پس از راه اندازی آن نسبت به انتخاب و خرید ماهی اقدام شود و ماهی هایی خریداری گردند که هیچگونه علامت بیماری و یا عارضه ای دیگر را نداشته باشند، ماهیها ممکن است سالها بدون بروز بیماری و نیاز به مداوا در آکواریوم زندگی نمایند. هنگام خرید ماهی های موردنظر بایستی به عوامل زیر توجه گردد:
ماهی ظاهری سالم داشته باشد و حرکات طبیعی انجام دهد.
باله ها بصورت گسترده و عادی باشند و حالت تاخورده و جمع شده نداشته باشند.
لبه باله ها خورده و ساییده شده نباشد.
ماهی ضمن شنا کردن، بدن خود را به اطراف نمالد.
روی بدن آن لکه های سفید متمایل به خاکستری یا قرمز وجود نداشته باشد و یا بدن آن به لایه مخاطی پوشیده نباشد.
روی بدن و در اطراف دهان آلودگی قارچی که به صورت پنبه دیده می شود وجود نداشته باشد. ماهیهای خریداری شده را بایستی حدود ۱ هفته در آکواریوم با مخزن مناسبی که کف آن لخت است برای قرنطینه نگه داشت. اگر در این مدت عارضه خاصی از آنها بروز ننماید، ماهیهای قابل معرفی به آکواریوم می باشند. اگر از آن به بعد نیاز به خریدن ماهیهای دیگر است، بایستی توجه بیشتری مبذول گردد و در خرید و قرنطیه کردن آنها دقت بیشتری به عمل آید.
انواع بیماری ماهی های آکواریومی :
بطور کلی بیماری ماهی های آکواریومی را میتوان در مرحله اول به دو دسته عمده تقسیم بندی نمود:
الف– بیماری ماهی های آکواریومی که توسط عوامل غیرزنده زیست محیطی به وجود می آیند. عوامل ایجاد کننه این بیماری ها کلا عبارتنداز:
نوسان زیاد درجه حرارت آب
کمبود اکسیژن محلول در آب
زیاد بودن اکسیژن و وجود حبابهای ریز هوا که توسط هوادهها تولید می شوند.
بیماریهای حاصله از نوسانات شدید پی اچ آب.
بیماریهای حاصله از مسمومیت های حاصله از فلزات سنگین
بیماریهای حاصله از کلر موجود در آب
بیماریهای حاصله از سوءتغذیه (کمبود یا عدم رشد، چاق شدن، ورم معده، سخت شدن تخم ها و…)
ب– بیماری ماهی های آکواریومی که توسط عوامل زنده به وجود می آیند، شامل:
بیماریهای حاصله از انگلهای خارجی
بیمارهای حاصله از انگلهای داخلی
بیمارهای حاصله از باکتری ها
بیمارهای حاصله از ویروسها
بیماری ماهی های آکواریومی حاصله از عوامل غیر زنده زیست محیطی :
۱- نوسان زیاد درجه حرارت :
هرگونه ماهی به حدی از کمترین تا بیشترین درجه حرارت آب سازش یافته است. نوسانات نامتعادل درجه حرارت و افزایش یا کاهش ناجور و غیرتدریجی آن حتی در محدوده ای که ماهی با آن سازش دارد، نقش در بیماری ماهی های آکواریومی دارد. وقتی ماهی در اثر نوسان زیاد گرمای آب ناراحت و ضعیف می شود، بدن آن آمادگی پذیرش عوامل بیماری زای زنده را پیدا می کند نوسان حرارت نقش در تنفس، تغذیه، تولیدمثل و فعل و انفعالات دیگر فیزیولوژیک را دارد.
برخلاف بسیاری از جانوران و مهره داران دیگر، ماهیها توان درک و سنجش ۰.۰۳ درجه سانتیگراد گرما را دارند، بنابراین هنگام جابجایی آنها بایستی دقت بسیار در هم درجه کردن آب به عمل آید. برای مثال اگر حرارت آب آکواریومی ۲۶ درجه سانتیگراد است و تعدادی ماهی جدید قرنطینه شده آماده انتقال به آکواریوم هستند و در گرمای ۲۴ درجه سانتیگراد قرار دارند، حداقل بایستی حدود ۲ ساعت ماهیها در کیسه پلاستیکی اکسیژن دار، روی سطح آب آکواریوم قرار گیرند تا تعادل گرما صورت گیرد و آب آنها هم درجه آب آکواریوم گردد. پس از آن میتوان ماهیها را به آرامی داخل آکواریوم رهاسازی نمود.
نوسان درجه حرارت نقش بسیاری در تولید تخم و تخمریزی دارد و ماهیهای ماده تخم دار، به این نوسان بسیار حساس می باشند. گاهی ممکن است یکی دو درجه کاهش گرما، سبب جلوگیری از تخمریزی گردد. کاهش یا افزایش درجه حرارت در رشدونمو و گسترش عوامل زنده بیماری زا هم نقش بسیار دارند.
۲- کمبود اکسیژن :
اکسیژن نقش مهمی در سلامت، رشدونمو و رفتار انواع ماهیهای آکواریومی دارد. بدیهی است کمیت و تراکم اکسیژن محلول در آب برای همه ماهیها یکسان نیست و اگر نامنتناسب باشد سبب بیماری ماهی های آکواریومی می شود. برخی از ماهیها مانند انواع ماهیهای لایبرنت دار (مانند انواع گورامی ها) می توانند کمبود اکسیژن محلول در آب را با گرفتن اکسیژن از هوای بالای آکواریوم تامین نمایند.
اکسیژن آب آکواریوم ها از ۲ طریق، یکی تهویه و دیگری توسط گیاهان طبیعی موجود در آن تامین می شود. هنگام شب و در ساعاتی که آکواریوم در تاریکی قرار می گیرد، گیاهان نه تنها نمی توانند به دلیل نبودن نور از طریق فتوسنتز تولید اکسیژن کنند که خود مصرف کننده اکسیژن هم خواهند بود. در چنین شرایطی تنها اکسیژن از طریق هوادهی تامین میگردد.
اگر تراکم اکسیژن در آکواریومی کم شود بسیاری از ماهیها به سطح آب می آیند تا از اکسیژن هوا استفاده نمایند. برخی از ماهیها از جمله ماهیهای طلایی و گورامی ها می توانند به راحتی اکسیژن هوا را بگیرند ولی برخی دیگر از اکسیژن حل شده در سطح آب استفاده می نمایند. کاهش اکسیژن باعث بهم خوردن تعادل فیزیولوژیک ماهی و تداوم آن باعث مرگ و میر آنها می شود. بچه ماهیها و ماهیهای کوچکتر (از نظر سنی)، حساسیت بیشتری به کمبود اکسیزن نشان میدهند. هرچه آکواریومی تمیزتر باشد، کمبود اکسیژن محلول در آب آن کمتر است.
۳- زیاد بودن اکسیژن :
زیاد بودن اکسیژن و به زبان دیگر وجود حبابهای ریز هوا که حاصل روش نادرست هوارسانی است، باعث ایجاد بیماری کشنده حباب هوا (gas bublle disease) در ماهیها می شود. بنابراین بایستی در چگونگی تهویه آب آکواریوم دقت کافی به عمل آید تا از ایجاد حبابهای ریز هوا در آب آکواریوم جلوگیری شود.
منبع مقاله: