تفاوت دادگاه عمومی و انقلاب
با دادسرا و دادگاه و تفاوت آنها آشنا شوید
تعریف دادسرا
دادسراهای عمومی و انقلاب از جمله نهادهای قضایی، با شرح وظایف و سلسله مراتب مخصوص به خود می باشند که در معیت دادگاه ها، تشکیل شده اند. دادستان که عالی ترین مقام، در سلسله مراتب مقامات قضایی در بوده، ریاست این نهاد را بر عهده دارد و در راستای انجام هر چه بهتر وظایف دادسرای عمومی و انقلاب می کوشد. ماده 22 قانون آیین دادرسی کیفری، وظایف دادسرای عمومی و انقلاب را به شرح زیر بیان می کند:
کشف جرم: پس از دریافت شکایت یا گزارش ضابطین، بازپرس یا دایار به دستور دادستان، اقدام به شروع تحقیقات مقدماتی، جهت کشف جرم می نماید.
تعقیب متهم: از جمله وظایف دادسرای عمومی و انقلاب، تعقیب متهم، پس از اطلاع از وقوع جرم است.
تحقیقات مقدماتی: تحقیقات مقدماتی، از جمله وظایف دادسرای عمومی و انقلاب بوده و می تواند با شکایت شاکی خصوصی یا گزارش ضابطین قضایی، آغاز شود.
اجرای احکام کیفری: اجرای احکام کیفری دادسرا، به اجرای احکام قطعی صادره از سوی دادگاه های کیفری می پردازد.
امور حسبیه: پاره ای از مسائل مربوط به امور حسبی، بر مبنای ضوابط قانونی، در صلاحیت دادسرا می باشند.
در مورد تفاوت دادسرا و دادگاه و فرق آنها باید دانست، دادسراها، جهت انجام هرچه بهتر وظایف دادسرا، به تعداد لازم، معاون، بازپرس، وکیل پایه یک دادگستری؛ دادیار و تشکیلات اداری داشته و اقدام به انجام تحقیقات مقدماتی، کشف جرم و تعقیب متهم، می نمایند که شروع این امر، می تواند با شکایت شاکی خصوصی یا گزارش ضابطین قضایی صورت گیرد. جهت آشنایی بیشتر با وظایف دادسرای عمومی و انقلاب، مقاله زیر را مطالعه نمایید.
تعریف دادگاه
در بخش قبل، به تعریف دادسرا پرداختیم، همانطور که در مورد فرق دادگاه با دادسرا گفته شد، دادسرا، وظیفه کشف جرم، تعقیب متهم، تحقیقات مقدماتی و اجرای احکام کیفری را بر عهده دارد. سوالی که در این بخش، مطرح می شود، آن است که دادگاه چیست و چه وظایفی را بر عهده دارد. در این بخش، به بررسی این موضوع، خواهیم پرداخت.
پیش از بررسی تفاوت دادسرا و دادگاه و فرق آنها، باید بدانیم، به طور کلی، دعاوی مطروح در دادگاه ها، از دو بعد صلاحیت ذاتی و محلی، مورد رسیدگی، قرار می گیرند. صلاحیت محلی، به اعتبار محل استقرار دادگاه، تعیین می گردد. بدان معنا که دعاوی مربوط به هر حوزه قضایی، در دادگاه مستقر در همان حوزه، مطرح و مورد رسیدگی، قرار گیرد.
اما صلاحیت ذاتی دادگاه، از اهمیت بسیار بیشتری، برخوردار بوده و قابل تغییر و جابجایی نمی باشد. صلاحیت ذاتی، به معنای شایستگی دادگاه، بر اساس نوع و صنف و درجه برای رسیدگی به اصل دعوا می باشد. در ادامه، به بررسی دادگاه های کیفری، خواهیم پرداخت.
همانطور که در مقدمه بیان نمودیم، دادگاه ها، از دیگر مراجع قضایی، محسوب می شوند که شامل دو نوع بدوی و تجدید نظر می باشند، بر اساس ماده 294 قانون آیین دادرسی کیفری، «دادگاه های کیفری به دادگاه کیفری یک، دادگاه کیفری دو، دادگاه انقلاب، دادگاه اطفال و نوجوانان و دادگاه های نظامی، تقسیم می‌شود.»
دادگاه بدوی جزایی: دادگاه بدوی جزایی، همانطور که از نام آن پیداست، به امور جزایی، در مرحله بدوی، رسیدگی می کند. همانطور که در تعریف دادسرا، بیان نمودیم، پس از آنکه دادسرا، تحقیقات مقدماتی را انجام داده و قرار جلب به دادرسی صادر گردید، با صدور ، کیفرخواست، پرونده به دادگاه بدوی جزایی، فرستاده می شود تا دادگاه، حکم مقتضی را صادر نماید. لازم به ذکر است که دادگاه بدوی جزایی نیز به انواع کیفری یک و دو تقسیم می شود.
دادگاه کیفری یک: دادگاه کیفری یک، یکی از مهم ترین انواع دادگاه کیفری است که در مرکز هر استان، تشکیل می شود؛ البته این دادگاه، می تواند به تشخیص رئیس قوه قضاییه، در حوزه قضایی شهرستان ها نیز تشکیل شود. محدوده اختیارات این دادگاه در ماده 302 قانون آیین دادرسی کیفری، بیان شده است.
دادگاه کیفری دو: دادگاه کیفری دو، یکی دیگر از است که صلاحیت رسیدگی به تمام دعاوی کیفری و جرایم ، به جز جرایم در صلاحیت دادگاه کیفری یک و انقلاب، را دارا می باشد. دادگاه کیفری دو، در حوزه قضایی هر شهرستان، تشکیل می شود. دادستان یا نماینده وی، می تواند در جلسات این دادگاه، حاضر شده؛ ولی عدم حضور این اشخاص، مانع تشکیل جلسه نمی باشد، مگر آنکه رئیس دادگاه، حضور آنها را ضروری تشخیص دهد.
دادگاه تجدیدنظر: بر اساس ماده 427 قانون آیین دادرسی کیفری، آرای دادگاه کیفری، جز در مورد جرایم تعزیری درجه هشت و جرایم مستلزم پرداخت دیه یا ارش کمتر از یک دهم دیه کامل، قابل رسیدگی در دادگاه تجدیدنظر می باشند. دادگاه تجدیدنظر به اعتراض تجدیدنظر تمامی آرای غیر قطعی، مگر آرائی که در صلاحیت دیوان عالی کشور می باشد، رسیدگی می نماید.
تفاوت دادسرا و دادگاه چیست؟
در این نوشته میخواهیم به تفاوت دادسرا و دادگاه بپردازیم، در پایان جهت راهنمایی و مشاوره بیشتر در این خصوص می توانید با صدای وکیل در تماس باشید. در کنار هر دادگاه عمومی جزائی، محلی به نام دادسرا وجود دارد که وظیفه آن تشکیل پرونده قضائی، تحقیق و بررسی و کشف جرم است.در واقع شروع یک پرونده قضائی در دادسرا اتفاق می افتد.
اشخاصی که در دادسرا مشغول ارائه خدمت هستند شامل دادستان، معاونین دادستان، دادیار و بازپرس هستند.روند پرونده کیفری بدین صورت است که پس از تشکیل پرونده و طی کردن تشریفات قضائی و اداری، رئیس دادسرا که دادستان نامیده می شود، با خواندن شاکی و متهم جلسه ای برگزار کرده و صحبت ها و دلایل شاکی را با دقت می شنود.
در صورتی که ادعای شاکی کافی و مورد قبول وی باشد، کیفرخواست را آماده و به دادگاه ارسال می کند تا در دادگاه پس از محاکمه، حکم متناسب با جرم متهم صادر شود.کیفرخواست در واقع سند ادعای دادسرا برای مجرم بودن متهم است که از طرف دادستان و یا جانشین وی به دادگاه ارسال می شود. در این مرحله معمولا به وکیل پایه یک دادگستری با مشاوره رایگان مراجعه می کنند.
دقت داشته باشید که متهم تا رأی قطعی دادگاه صادر نشده باشد مجرم شناخته نمی شود.در صورتی‌که پس از تحقیقات و بررسی پرونده جرمی کشف نشد، یعنی مشخص شد که متهم جرمی مرتکب نشده، پرونده وی در دادسرا بسته شده و هرگونه قرار تعقیب لغو می شود.
دادگاه محلی یا جلسه ای است که در آن به شکایت ها و به اتهام های زده شده به افراد یا نهادها و سازمان ها رسیدگی می شود.دادگاه ها معمولاً در ساختمان ویژه ای به نام کاخ دادگستری قرار دارند.در بسیار از کشورها برای رسیدگی به مسائل متفاوت دادگاه های مختلفی وجود دارد.دادگاه ها را به طور کلی از دو بعد بررسی می کنند : صلاحیت ذاتی و محلی.
در تفاوت بین دادگاه و دادسرا باید گفت هر دو از مراجع قضایی هستند.دادسرا مرجعی صرفا برای رسیدگی مقدماتی دعاوی کیفری از جمله سرقت، توهین، کلاهبرداری و…. است ولی دادگاه ها بسته به نوع آن صلاحیت رسیدگی به امور جزایی و مدنی اعم از خانواده، اموال، اشخاص و غیره را دارد.شروع به رسیدگی در دادسرا و دادگاه کیفری با تنظیم شکواییه آغاز می گردد ولی در دادگاه ها معمولا با دادخواست آغاز می شود.دادسرا مرجعی است که در آن برای پرونده قرار صادر می شود، برخلاف دادگاه ها که حکم صادر می کنند.
تفاوت دادگستری با دادسرا و دادگاه
دادگستری مجموعه قضایی است که در هر شهری لااقل یک شعبه آن وجود دارد و مشغول رسیدگی به پرونده های قضایی همان شهر است.دادسرا و دادگاه اجزاء تشکیل دهنده دادگستری هستند.دادگستری اغلب ساختمان بزرگی داشته و دادگاه ها و دادسراهای مختلفی در آن مشغول خدمت هستند.
در شهر‌هایی که جمعیتی کمتر از ۵۰ هزار نفر دارند، یک شعبه از هر دادگاهی در دادگستری شهر وجود دارد، اما در شهر‌هایی که جمعیتی بیش از ۵۰ هزار نفر دارند در هر دادگستری باید یک شعبه دادگاه انقلاب و یک شعبه دادگاه خانواده وجود داشته باشد.در هر دادگستری یک شعبه خانواده و یک شعبه دادگاه انقلاب وجود دارد.
تفاوت قاضی و دادستان
قاضی کسی یا شخصی است که به تنهایی یا به عنوان عضوی از هیئت قضات، مدیریت یا ریاست دادگاه را برعهده دارد و به قضاوت می پردازد و مسئولیت صدور حکم با وی است.قاضی پرونده یا مستنطق مقامی است که تحقیق مقدماتی جرایم و جمع آوری دلایل به نفع یا ضرر متهم بر عهده اوست.کار قاضی مبتنی بر علم قضاوت است.قاضی از قوانین در دادگاه های مختلف استفاده کرده و بر روند قانونی دادگاه نظارت دارد.
او اختلافات بین دو طرف دعوا را حل کرده و مذاکره بین آنها یا نمایندگانشان را تسهیل می کند و در صورت نیاز بر اساس قوانین و مقررات نسبت به صدور حکم و دستور اجرا اقدام می نماید.قضاوت بر دو رکن قانون و عدالت استوار است.همه نظام های قضایی دنیا از مقررات قضایی مدون که بر اساس قانون اساسی کشورشان شکل گرفته استفاده می کنند و در ایران قوانین مصوب برگرفته از قوانین دینی و شریعت نیز می باشد.
بررسی مباحث قانونی و کسب اطلاع از آخرین قوانین و مقررات مصوب مجلس شورای اسلامی، بررسی و ارزیابی مستندات و شواهد دو طرف دعوی به، منظور احاطه بیشتر بر موضوع پرونده مورد بررسی، ریاست جلسه دادگاه و حفظ نظم آن، شنیدن سخنان دو طرف دعوی به منظور اطلاع دقیق از روند ماجرا و اطلاعات هر یک از طرفین دعوا، نظارت بر قانونی بودن رویه ها و روش‌های بازجویی، رفتار با متهم پرونده، تحلیل، بررسی و بکارگیری قوانین و مقررات برای صدور رای نهایی، صدور رای نهایی دادگاه جهت اجرا توسط دستگاه های مربوطه از جمله وظایف قاضی است.
دادستان کسی است که مدعی العموم و نماینده جامعه است و در مواردی که حفظ حقوق عامه و مصالح جامعه اقتضاء کند به نمایندگی از جامعه برای برخورد با جرائمی که حریم جامعه را نشانه می روند وارد عمل شود، در قانون اصول تشکیلات دادگستری از دادستان به عنوان مدعی العموم نام برده شده است.مصداق بارز این برخورد تعقیب متهمینی است که در مظان ارتکاب جرم بوده و دلیل کافی نیز در مورد آنها موجود است و به طور کلی مسئولیت انجام تمام وظایفی که نهاد دادسرا به عهده دارد با دادستان است که طبعا در راه انجام این وظایف مقامات دیگری او را همراهی می کنند.
دادستان نماینده جامعه در دادگاه بوده که وظیفه اش صدور ادعانامه علیه متهمان و نظارت بر اجرای مجازات هاست.خلاصه کلام دادستان پیگیری کننده اجرای عدالت است.یکی از وظایف دادستان تامین امنیت و پاسداری از آن در جامعه است.او به محض اطلاع از وقوع جرم موظف است به تعقیب متخلفان و مرتکبان جرم اقدام کند.
دادستان معمولا از راه های مختلفی از ارتکاب جرم با خبر می شود.مثل آنکه فردی شخصا به دادسرا برود و شکایت کند یا اینکه ضابطان دادگستری در حین گشت زنی یا انجام ماموریت جرمی را کشف کنند یا شهروندی از وقوع جرمی مطلع شود و آن را اطلاع دهد یا جرم مشهود در برای دادستان یا بازپرس واقع شود یا آنکه اصلا متهم خود را معرفی کند یا هر طریق دیگری که این اطمینان را برای دادستان به وجود بیاورد که جرمی اتفاق افتاده یا در حال ارتکاب است.
پس تفاوت این دو در این است که دادستان مقام تعقیب جرم است و رئیس اداری دادسرا می باشد و پرونده ها را ارجاع می کند و فقط بر دادیار ریاست قضایی دارد چرا که دادیار نماینده ایشان است و نمی تواند با نظر دادستان مخالفت کند و به قول عامیانه جرایم سبک به ایشان ارجاع می شود.دادستان مدعی العموم است و به نوعی وکیل مردم است و مقابل قاضی دادگاه طرح دعوا می کند و عدالت نیست خودش هم مدعی جرم باشد و هم تحقیق کند و باید پرونده را به بازپرس بدهد اما در جرایم سبک می تواند خودش رسیدگی کند یا به نماینده اش دادیار ارجاع دهد اما قاضی دادگاه که حکم اصلی را می دهد بین دادستان و بازپرس رفع اختلاف می کند.
شرایط قاضی شدن
رسالت قاضی ریاست یا مدیریت دادگاه و صدور حکم می باشد.در قرآن، قاضی را فردی امین می دانند که باید در هنگام صدور رای خود را به جای فرد گذاشته و حق را باطل و باطل را حق نگوید و بر ضد وجدان و شریعت حرفی نزند؛ بنابراین قانون و عدالت پایه و ستون قضاوت هستند.
روش‌های تصدی امر قضا و قاضی شدن
- تحصیل در دانشگاه علوم قضایی
- شرکت در آزمون قضاوت
- جذب اختصاصی
- جذب اختصاصی ایثارگران
شرایط عمومی قضاوت
- تابعیت اصلی ایران
- اعتقاد و التزام عملی به دین مبین اسلام، ایمان و عدالت
- التزام عملی به قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران و اصل ولایت مطلقه فقیه و عدم وابستگی تشکیلاتی به احزاب، سازمان ها و گروه های غیر قانونی یا هواداری از آنها، مگر در صورت احراز توبه
- طهارت مولد
- داشتن سلامت جسمی و روانی و توانایی برای انجام کار قضایی به موجب شیوه نامه ای که به تصویب رئیس قوه قضائیه می رسد
- داشتن کارت پایان خدمت وظیفه، معافیت تحصیلی یا معافیت از خدمت با لحاظ مقررات ماده واحده قانون گذرانیدن مدت خدمت نظام وظیفه فارغ التحصیلان دانشکده علوم قضایی در محاکم قضایی کشور
- نداشتن سابقه محکومیت کیفری مؤثر
- حسن شهرت، اخلاق و امانتداری
- عدم اعتیاد به دخانیات، مواد مخدر و روان گردان
- داشتن حداقل ۲۲ و حداکثر ۳۶ سال تمام در روز ثبت نام
تبصره ـ موارد زیر به شرط ارائه تأییدیه معتبر به حداکثر سن مقرر اضافه خواهد شد :
- ایثارگران و خانواده آنان به مدت ۲ سال
- داوطلبان دانش آموخته کارشناسی ارشد یا سطح سه، به مدت دو سال
- داوطلبان دانش آموخته دکتری تخصصی یا سطح چهار، به مدت چهار سال
شرایط اختصاصی قضاوت
دارا بودن مدارک تحصیلی زیر از دانشگاه های مورد تأیید وزارت علوم، تحقیقات و فناوری برای دانش آموختگان دانشگاه ها :
- کارشناسی حقوق در یکی از گرایش ها
- کارشناسی الهیات با گرایش فقه و مبانی حقوق اسلامی
- کارشناسی فقه و حقوق
- کارشناسی ارشد پیوسته معارف اسلامی و حقوق در یکی از گرایش ها
- کارشناسی ارشد پیوسته الهیات، معارف اسلامی و ارشاد با گرایش فقه و مبانی حقوق اسلامی
- دارا بودن مدرک سطح (۲) عمومی (فقه و اصول) یا سطح (۲) تخصصی با گرایش حقوق و قضای اسلامی، از حوزه های مورد تأیید شورای عالی حوزه های علمیه، برای دانش آموختگان حوزه های علمیه
قضات زن
به نظر برخی فقها قضات زن تحت تاثیر احساسات و عواطف زنانه قرار می گیرند و این مانع از قضاوت عادلانه است.در قانون گذاری های بعد از انقلاب صرف نظر از عنوان «پایه قضائی» امکان صدور حکم یعنی قضاوت به معنی اخص به خانم ها داده نشده و حداکثر به آنها اجازه داده شده عنوان «مشاور» داشته باشند.
اما در عمل خانم ها به عنوان مستشار دادگاه تجدیدنظر استان فعالیت داشته اند.معاون اسبق دانشگاه علوم قضائی و قاضی دادگستری با بیان اینکه هم اکنون در دادگاه ها از قضات خانم استفاده می شود، می گوید: شرایط قضات در دین اسلام مشخص شده و آیات و روایات هم در این زمینه درباره مبانی فقهی ذکر شده که زن به عنوان صادر کننده حکم نمی تواند قضاوت کند و تنها مرد می تواند به عنوان قاضی حکم صادر کند.
زنان در سایر موارد مانند انجام وظیفه در دادسرا به عنوان دادیار و بازپرس و حتی معاون دادستان و همچنین به عنوان مشاور در دادگاه خانواده و سایر مراجع قضائی مانند دیوان عدالت اداری و همچنین شورای حل اختلاف و مانند آن می توانند به عنوان قاضی انجام وظیفه کند.
در حال حاضر تعداد زیادی از قضات زن در سراسر کشور در این مناصب مشغول انجام وظیفه هستند.در جایگاه رئیس دادگاه، فقط قاضی مرد می تواند قضاوت کند و تنها ممنوعیت قضاوت خانم ها همین حکم دادن است در حالی که خانم ها می توانند به عنوان مشاور انجام وظیفه کنند.با توجه به آیین دادرسی کیفری جدید خانم ها می توانند درباره دادگاه های اطفال و خانواده به عنوان مشاور انجام وظیفه کند.هر ساله در آزمون جذب قضات دادگستری توسط قوه قضائیه تعدادی خانم به استخدام قوه قضائیه در می آیند و در مناصبی که ممنوعیت قانونی و شرعی ندارند انجام وظیفه می کنند.
منبع: دانشكده حقوقی دانشگاه بوستون آمريكا