مصریان باستان و مهارت مومیایی‌سازی
مومیایی‌سازی در مصر باستان فرآیندی پیچیده بود که مراحل دقیقی مانند استخراج اندام‌های داخلی و خشک‌کردن بدن را شامل می‌شد و حکایت از پیشرفت‌های مصریان در زمینه پزشکی داشت.
به گزارش خبرگزاری آنا، مصر باستان یکی از برجسته‌ترین تمدن‌های تاریخ جهان است که پیشینه آن به هزاران سال پیش در حوضه رود نیل برمی‌گردد. این تمدن به دلیل سازه‌های حیرت‌آور مانند (اهرام ثلاثه) و پیشرفت‌های چشمگیر در زمینه‌های مهندسی، پزشکی، و هنر شهرت دارد. رود نیل که شاهرگ حیاتی این سرزمین بود، نقش کلیدی در شکل‌گیری تمدن مصر ایفا می‌کرد و به کشاورزی، حمل‌ونقل و توسعه اقتصادی کمک شایانی کرد.
این تمدن همچنین به خاطر سیستم نوشتاری هیروگلیف و دستاورد‌های علمی و ریاضی شاخص شناخته می‌شود و آثار و اکتشافات باستان‌شناسی مصر، مانند مقبره توت‌عنخ‌آمون همچنان الهام‌بخش پژوهشگران و علاقه‌مندان به تاریخ و فرهنگ باستان هستند.
یکی از پیچیده‌ترین جنبه‌های فرهنگ مصر باستان مومیایی‌سازی (Mummification) است. این فرآیند به دلایل آیینی، اجتماعی و فرهنگی توسعه یافته بود و مصریان آن را راهی برای تضمین زندگی ابدی در جهان پس از مرگ می‌دانستند. فرآیند مومیایی‌سازی از روش‌های دقیق علمی و تجربی استفاده می‌کرد و شامل مراحل متعدد و استفاده از مواد خاص بود که در این گزارش به‌طور کامل بررسی می‌شود.
مراحل مومیایی‌سازی
مصریان باستان حفظ بدن را برای بقای روح ضروری تلقی می‌کردند. بنابراین، مومیایی‌سازی نه صرفاً یک فرآیند آیینی، بلکه یک وظیفه اجتماعی تلقی می‌شد. فرآیند مومیایی‌سازی به‌طور معمول حدود ۷۰ روز به طول می‌انجامید و شامل چند مرحله اصلی بود.
اولین مرحله شامل شست‌وشوی بدن با آب نیل یا محلول‌های طبیعی بود. این مرحله با هدف پاک‌سازی بدن از آلودگی‌ها و آماده‌سازی آن برای مراحل بعدی انجام می‌شد. گاهی بدن را با ناترون (Natron) که یک ترکیب طبیعی شامل کربنات سدیم (Sodium Carbonate) و بی‌کربنات سدیم (Bicarbonate of Sodium) است، شست‌وشو می‌دادند.
اندام‌های داخلی از شکم و قفسه سینه خارج می‌شدند. مصریان باور داشتند که مغز کاربرد خاصی در زندگی پس از مرگ ندارد، به همین دلیل آن را با استفاده از قلاب‌های فلزی از طریق بینی خارج می‌کردند. معده، روده‌ها، کبد و شش‌ها نیز از طریق برشی در سمت چپ شکم استخراج می‌شدند. این اندام‌ها به‌طور جداگانه مومیایی شده و در ظروفی به نام کانوپیک (Canopic) نگهداری می‌شدند.
بدن پس از استخراج اندام‌ها با ناترون پوشانده می‌شد تا رطوبت باقی‌مانده جذب شود و تجزیه متوقف گردد. این مرحله یکی از حیاتی‌ترین بخش‌های فرآیند بود که به مدت ۴۰ روز ادامه داشت. پس از خشک‌کردن، بدن با مواد مختلفی پر می‌شد تا شکل طبیعی آن حفظ شود. این مواد شامل خاک‌اره، پارچه‌های کتانی و رزین بودند که علاوه بر حفظ ظاهر بدن، از آن در برابر فساد نیز محافظت می‌کردند.
آنگاه بدن با لایه‌های متعددی از پارچه‌های کتانی پیچیده می‌شد. این پارچه‌ها گاهی به رزین‌های معطر آغشته می‌شدند تا علاوه بر حفاظت، بوی مطبوعی ایجاد کنند. لایه‌بندی دقیق پارچه‌ها نقش مهمی در حفظ بدن ایفا می‌کرد. صورت مومیایی گاهی با ماسک‌هایی از جنس طلا یا رنگی تزئین می‌شد که نشان‌دهنده جایگاه اجتماعی فرد بود. پس از اتمام فرآیند، مومیایی در تابوت‌های چوبی یا سنگی قرار می‌گرفت و به همراه اشیاء شخصی، جواهرات و وسایل مورد نیاز در قبر دفن می‌شد.
ابزار‌ها و مواد مورد استفاده شامل:
۱. ابزار‌های جراحی: چاقو‌های سنگی و قلاب‌های فلزی برای برش بدن و استخراج اندام‌ها.
۲. مواد خشک‌کننده: ناترون به‌عنوان اصلی‌ترین ماده خشک‌کننده.
۳. رزین‌ها و عطرها: برای جلوگیری از فساد و ایجاد بوی مطبوع.
۴. پارچه‌های کتانی: برای پیچیدن بدن و محافظت از آن.
تحول مومیایی‌سازی در طول زمان
مصریان باستان معتقد بودند که آنوبیس (Anubis) به‌عنوان نگهبان مردگان و مومیایی‌کننده اصلی نقش مهمی در این فرآیند ایفا می‌کند. مراسمی مانند “گشودن دهان” (Opening of the Mouth) برای اطمینان از توانایی فرد برای خوردن و نوشیدن در دنیای پس از مرگ انجام می‌شد.
فرآیند مومیایی‌سازی در دوره‌های مختلف تاریخی تغییرات قابل توجهی داشت. در دوره پادشاهی کهن (Old Kingdom)، این فرآیند ساده‌تر بود و بدن‌ها اغلب در گور‌های ماسه‌ای دفن می‌شدند. اما در دوره پادشاهی نوین (New Kingdom)، روش‌ها پیچیده‌تر شدند و از مواد گران‌بها برای تزئین استفاده می‌شد.
مومیایی‌های مصری اطلاعات ارزشمندی درباره زندگی روزمره، پزشکی و باور‌های مذهبی آنها ارائه می‌دهند. مطالعات روی مومیایی‌ها نشان داده است که مصریان از بیماری‌هایی مانند آرتروز (Arthritis)، تصلب شریان (Atherosclerosis) و حتی سرطان (Cancer) رنج می‌بردند. بررسی مومیایی‌ها همچنین به درک تاریخچه پزشکی و تکنیک‌های درمانی کمک کرده است.