چرا نباید بلافاصله پس از ورود به خودرو کولر را روشن کرد؟

با فرارسیدن فصل گرما استفاده از سیستم تهویه مطبوع یا کولر خودرو به یکی از ضروری ترین نیازها تبدیل می شود. تصور کنید پس از پارک کردن خودرو زیر نور مستقیم خورشید برای مدتی طولانی وارد کابین داغ آن می شوید. اولین غریزه ای که به ذهن می رسد روشن کردن فوری کولر برای خنک کردن سریع فضا است. اما آیا این اقدام بهترین یا حتی ایمن ترین راهکار است؟ متخصصان حوزه خودرو و سلامت توصیه می کنند که از روشن کردن بلافاصله کولر پس از ورود به خودروی گرم خودداری کنید. این توصیه نه تنها برای حفظ سلامت و افزایش طول عمر سیستم تهویه مطبوع خودروی شما حیاتی است بلکه ارتباط مستقیمی با سلامت سرنشینان و کیفیت هوای تنفسی داخل کابین دارد. در این مقاله به بررسی دلایل علمی و فنی این موضوع می پردازیم و خطرات ناشی از روشن کردن ناگهانی کولر در خودروی داغ به ویژه مسئله انتشار مواد سمی مانند بنزن را تشریح می کنیم. همچنین روش صحیح و گام به گام استفاده از کولر خودرو را برای دستیابی به حداکثر بازدهی و حفظ سلامت شما و خودرویتان آموزش خواهیم داد.

چرا روشن کردن ناگهانی کولر خودرو مضر است؟

هنگامی که خودرو برای مدت طولانی به خصوص در روزهای گرم و آفتابی در معرض نور مستقیم خورشید قرار می گیرد دمای داخل کابین می تواند به طرز چشمگیری افزایش یابد. این افزایش دما به دلیل اثر گلخانه ای رخ می دهد؛ شیشه های خودرو اجازه ورود نور خورشید را می دهند اما گرمای حاصل از آن در داخل کابین محبوس می شود. داشبورد صندلی ها فرمان و سایر سطوح داخلی خودرو گرما را جذب کرده و آن را در فضای بسته کابین منتشر می کنند و دمای داخل را بسیار بالاتر از دمای هوای بیرون می برند.

در چنین شرایطی روشن کردن کولر بلافاصله پس از ورود به خودرو فشار بسیار زیادی را بر سیستم تهویه مطبوع تحمیل می کند. کمپرسور کولر که قلب این سیستم محسوب می شود باید با حداکثر توان خود کار کند تا حجم زیادی از هوای بسیار گرم داخل کابین را به سرعت خنک کند. این کار نیازمند انرژی زیادی است و باعث می شود کمپرسور کندانسور اواپراتور و سایر قطعات مرتبط تحت فشار مکانیکی و حرارتی شدیدی قرار گیرند.

این فشار مضاعف و ناگهانی می تواند منجر به استهلاک زودهنگام قطعات به خصوص کمپرسور شود. کلاچ کمپرسور بلبرینگ ها و حتی واشرها و اورینگ های سیستم ممکن است در اثر این تنش حرارتی و مکانیکی آسیب ببینند. عملکرد مداوم در حداکثر ظرفیت عمر مفید کمپرسور را به شدت کاهش می دهد و می تواند منجر به خرابی های پرهزینه شود. بنابراین اجتناب از این شوک حرارتی اولیه به سیستم کولر گام مهمی در جهت حفظ سلامت و افزایش دوام آن است.

خطرات ناشی از بنزن و مواد سمی در خودروی گرم

یکی از مهم ترین دلایلی که نباید بلافاصله پس از ورود به خودروی داغ کولر را روشن کرد تجمع مواد شیمیایی سمی به ویژه بنزن در فضای کابین است. قطعات داخلی خودرو مانند داشبورد روکش صندلی ها کنسول مرکزی و سایر قطعات پلاستیکی و چرمی حاوی ترکیبات شیمیایی فرار (VOCs) هستند که در دماهای بالا متصاعد می شوند. بنزن یکی از این ترکیبات خطرناک است که در صنایع پتروشیمی تولید می شود و در ساخت پلاستیک ها رزین ها و برخی رنگ ها و چسب ها به کار می رود.

بنزن چیست و چه خطراتی دارد؟

بنزن (Benzene با فرمول شیمیایی C6H6) یک هیدروکربن آروماتیک است که به عنوان یک ماده شیمیایی سرطان زا شناخته می شود. این ماده در دمای اتاق به صورت مایعی بی رنگ فرار و با بوی شیرین و مطبوع وجود دارد اما در داخل خودرو بیشتر به صورت گاز متصاعد می شود. بنزن از طریق تنفس تماس پوستی و بلع وارد بدن انسان می شود اما در محیط های بسته مانند کابین خودرو اصلی ترین راه ورود آن از طریق سیستم تنفسی است.

قرار گرفتن در معرض بنزن حتی در غلظت های نسبتاً پایین می تواند عوارض حاد و مزمنی برای سلامت داشته باشد. عوارض حاد شامل سردرد سرگیجه خواب آلودگی حالت تهوع استفراغ و در غلظت های بسیار بالا از دست دادن هوشیاری و حتی مرگ است. تماس طولانی مدت و مزمن با بنزن حتی در غلظت های پایین تر می تواند منجر به آسیب های جدی به مغز استخوان و سیستم خونساز شود و خطر ابتلا به انواع خاصی از سرطان خون به خصوص لوسمی حاد میلوئیدی (AML) را به طور قابل توجهی افزایش دهد. همچنین قرار گرفتن در معرض بنزن می تواند به سیستم ایمنی بدن آسیب رسانده و خطر ابتلا به عفونت ها را افزایش دهد.

تاثیر دمای بالا بر انتشار بنزن

میزان و سرعت متصاعد شدن بنزن و سایر ترکیبات شیمیایی فرار از قطعات داخلی خودرو به شدت به دما بستگی دارد. هرچه دمای داخل کابین بالاتر باشد فرآیند خروج این مواد شیمیایی از مواد پلاستیکی و چرمی تسریع می شود. مطالعات نشان داده اند که دمای داخل خودروی پارک شده در آفتاب می تواند به سرعت به ۵۰ ۶۰ یا حتی ۷۰ درجه سانتی گراد برسد. در این دماهای بالا غلظت بنزن در هوای داخل کابین می تواند تا چندین برابر حد مجاز و ایمن افزایش یابد.

هنگامی که بلافاصله پس از ورود به خودروی بسیار گرم کولر را روشن می کنید و پنجره ها بسته هستند در واقع هوای داخل کابین که حاوی غلظت بالایی از بنزن و سایر VOCs است به سرعت در فضا به گردش در می آید و توسط سرنشینان تنفس می شود. این کار باعث می شود که شما در معرض بالاترین میزان آلودگی هوا قرار بگیرید. در مقابل اگر قبل از روشن کردن کولر اجازه دهید هوای گرم و آلوده از طریق باز کردن پنجره ها خارج شود غلظت این مواد سمی به میزان قابل توجهی کاهش می یابد و خطر مواجهه با آن ها به حداقل می رسد.

روش صحیح روشن کردن کولر خودرو

برای استفاده صحیح و ایمن از سیستم تهویه مطبوع خودرو به خصوص پس از پارک طولانی در هوای گرم رعایت چند مرحله ساده اما حیاتی ضروری است. این روش نه تنها به حفظ سلامت شما کمک می کند بلکه از وارد آمدن فشار غیرضروری به سیستم کولر جلوگیری کرده و عمر مفید آن را افزایش می دهد.

تهویه اولیه و خروج هوای گرم

اولین و مهم ترین گام قبل از روشن کردن کولر تهویه اولیه کابین خودرو است. به محض ورود به خودرو تمام شیشه های خودرو را به طور کامل پایین بیاورید. اگر سانروف دارید آن را نیز باز کنید. سپس برای حدود ۲ تا ۵ دقیقه (بسته به میزان گرمای داخل و دمای هوای بیرون) اجازه دهید هوای تازه در داخل کابین به گردش درآید و هوای گرم و آلوده به بنزن و سایر مواد سمی از طریق پنجره ها خارج شود. در این مرحله می توانید فن سیستم تهویه را بدون روشن کردن دکمه A/C روی دور بالا قرار دهید تا سرعت خروج هوای گرم افزایش یابد. این کار باعث می شود دمای اولیه داخل خودرو به میزان قابل توجهی کاهش یابد و غلظت ترکیبات شیمیایی فرار به سطوح ایمن تر برسد.

روشن کردن کولر با دور فن کم

پس از گذشت چند دقیقه و اطمینان از تهویه مناسب کابین و کاهش نسبی دما شیشه ها را بالا ببرید. سپس کولر خودرو را روشن کنید اما با رعایت یک نکته مهم: ابتدا سیستم را با دور فن کم یا متوسط روشن کنید. این کار باعث می شود کمپرسور کولر به تدریج شروع به کار کند و سیستم خنک کننده بدون وارد آمدن شوک ناگهانی خنک شود. پس از گذشت یکی دو دقیقه و اطمینان از شروع فرآیند خنک سازی می توانید به تدریج دور فن را افزایش دهید تا هوای خنک به سرعت در کابین پخش شود و دمای مطلوب حاصل شود. همچنین در ابتدا بهتر است از حالت ورود هوای تازه (نه گردش داخلی) استفاده کنید تا هوای باقی مانده احتمالی آلوده خارج شود و سپس پس از چند دقیقه استفاده از حالت گردش داخلی برای تسریع فرآیند خنک سازی بلامانع است.

کار کردن مداوم کولر خودرو چه تبعاتی دارد؟

استفاده صحیح از کولر خودرو به معنای روشن کردن آن فقط در مواقع لزوم و با رعایت نکات ایمنی است اما کار کردن مداوم و بدون وقفه کولر به خصوص در ترافیک های سنگین یا سفرهای طولانی می تواند تبعات منفی برای خودرو و حتی سلامت سرنشینان داشته باشد.

یکی از اصلی ترین تبعات وارد آمدن فشار طولانی مدت بر سیستم خنک کننده است. کمپرسور فن ها و رادیاتور کولر (کندانسور) برای مدت زمان طولانی درگیر کار هستند که این موضوع می تواند منجر به افزایش استهلاک و کاهش عمر مفید آن ها شود. علاوه بر این کارکرد مداوم کولر بار قابل توجهی بر موتور خودرو تحمیل می کند زیرا کمپرسور نیروی خود را از موتور می گیرد (معمولاً از طریق تسمه دینام). این بار اضافی می تواند منجر به افزایش دمای موتور به خصوص در شرایط سخت مانند سربالایی یا ترافیک سنگین شود.

افزایش مصرف سوخت یکی دیگر از پیامدهای کارکرد مداوم کولر است. هرچند تصور اینکه کولر مصرف سوخت را به شدت افزایش می دهد تا حدی اغراق آمیز است اما روشن بودن آن قطعاً بار اضافی بر موتور وارد کرده و مصرف سوخت را نسبت به حالت عادی افزایش می دهد. در سرعت های پایین و ترافیک این افزایش مصرف به دلیل نیاز موتور به تولید توان بیشتر برای گردش کمپرسور ملموس تر است.

علاوه بر موارد فنی و مصرف سوخت کارکرد مداوم کولر می تواند محیط مناسبی برای رشد باکتری ها قارچ ها و کپک ها در سیستم تهویه ایجاد کند. اواپراتور کولر که محل تبخیر مبرد و جذب گرما از هوای کابین است همواره مرطوب است و این رطوبت در کنار تاریکی و دمای نسبتاً پایین بستر مناسبی برای تجمع و رشد میکروارگانیسم ها فراهم می کند. این میکروارگانیسم ها می توانند باعث ایجاد بوی نامطبوع و زننده در کابین شوند. مهم تر از آن استنشاق هاگ ها و سموم تولید شده توسط این باکتری ها و قارچ ها می تواند منجر به مشکلات تنفسی آلرژی سرفه عطسه و حتی تشدید علائم آسم در افراد حساس شود. تمیز کردن دوره ای سیستم تهویه و استفاده صحیح (مانند خاموش کردن A/C چند دقیقه قبل از رسیدن به مقصد و روشن نگه داشتن فن برای خشک شدن اواپراتور) می تواند به کاهش این مشکل کمک کند.

عوامل موثر بر عملکرد کولر خودرو

عملکرد بهینه سیستم تهویه مطبوع خودرو به عوامل مختلفی بستگی دارد. آشنایی با این عوامل می تواند به شما در تشخیص مشکلات احتمالی و حفظ کارایی کولر کمک کند.

نقش آب رادیاتور در خنک سازی موتور و کولر

سیستم خنک کننده موتور و سیستم تهویه مطبوع خودرو ارتباط تنگاتنگی با هم دارند. موتور خودرو باید در دمای کارکرد مناسبی قرار داشته باشد تا بتواند حداکثر توان خود را تولید کند و بار اضافی ناشی از کمپرسور کولر را تحمل کند. آب رادیاتور (مخلوط آب و ضدیخ/ضدجوش) نقش حیاتی در خنک سازی موتور ایفا می کند. اگر سطح آب رادیاتور پایین باشد یا کیفیت آن نامناسب باشد دمای موتور افزایش می یابد. افزایش دمای موتور به صورت غیرمستقیم بر عملکرد کولر تاثیر می گذارد؛ اولاً موتور داغ تر توان کمتری برای چرخاندن کمپرسور دارد و ثانیاً کندانسور کولر که معمولاً در جلوی رادیاتور موتور قرار دارد ممکن است تحت تاثیر گرمای بیش از حد موتور قرار گرفته و نتواند به خوبی گاز مبرد را خنک کند. بنابراین اطمینان از سطح مناسب و کیفیت آب رادیاتور برای عملکرد صحیح هم موتور و هم کولر ضروری است.

تاثیر شارژ کولر بر عملکرد بهینه

میزان گاز مبرد (معمولاً R134a در خودروهای جدیدتر) در سیستم کولر اصلی ترین عامل تعیین کننده قدرت خنک کنندگی آن است. سیستم کولر یک سیستم بسته است اما به مرور زمان ممکن است مقداری گاز مبرد به دلیل نشتی های بسیار ریز از واشرها اورینگ ها یا شلنگ ها از سیستم خارج شود. کمبود گاز مبرد باعث می شود که فرآیند تبخیر در اواپراتور به درستی انجام نشود و در نتیجه هوای عبوری به میزان کافی خنک نشود. علائم کمبود گاز شامل کاهش قدرت خنک کنندگی طولانی تر شدن زمان لازم برای خنک شدن کابین و گاهی اوقات یخ زدن لوله های کولر در زیر کاپوت است. شارژ کولر به معنای افزودن گاز مبرد به میزان استاندارد به سیستم است. این کار باید به صورت دوره ای (معمولاً هر ۲-۳ سال یا طبق توصیه سازنده خودرو) و توسط متخصص انجام شود. همچنین پیش از شارژ گاز باید از عدم وجود نشتی در سیستم اطمینان حاصل کرد.

علائم خرابی کولر خودرو

آشنایی با علائم رایج خرابی در سیستم تهویه مطبوع خودرو می تواند به شما در تشخیص زودهنگام مشکلات و جلوگیری از آسیب های جدی تر کمک کند. نادیده گرفتن این علائم می تواند منجر به خرابی های پرهزینه و کاهش عمر مفید سیستم شود.

• عدم خنک کنندگی کافی: واضح ترین نشانه خرابی یا مشکل در سیستم کولر عدم توانایی آن در خنک کردن موثر کابین است. ممکن است باد خروجی کاملاً گرم باشد یا فقط کمی خنک تر از هوای بیرون باشد و نتواند دمای کابین را به حد مطلوب برساند. این مشکل می تواند ناشی از کمبود گاز مبرد خرابی کمپرسور گرفتگی در سیستم یا مشکل در فن اواپراتور باشد.
• بوی نامطبوع: انتشار بوی کپک زدگی رطوبت یا بوی ترش از دریچه های کولر معمولاً نشان دهنده رشد باکتری ها قارچ ها یا کپک ها در اواپراتور مرطوب است. این مشکل به خصوص پس از استفاده طولانی مدت از کولر و عدم تهویه مناسب رخ می دهد و نیاز به تمیز کردن و ضدعفونی کردن سیستم دارد.
• صداهای غیرعادی: شنیدن صداهای غیرمعمول مانند صدای جیرجیر سوت کلیک بلند یا صدای تق تق هنگام روشن شدن یا کار کردن کولر می تواند نشانه مشکل در کمپرسور (مانند خرابی کلاچ یا بلبرینگ) فن ها یا سایر قطعات مکانیکی سیستم باشد.
• نشتی آب یا مبرد: مشاهده قطرات آب در زیر داشبورد (معمولاً زیر پای سرنشین جلو) یا در زیر خودرو (غیر از قطرات طبیعی آب کندانس شده در زیر خودروی پارک شده در هوای گرم) می تواند نشانه گرفتگی در لوله تخلیه آب اواپراتور باشد. نشتی گاز مبرد معمولاً با بوی خاصی همراه نیست اما می تواند باعث کاهش شدید خنک کنندگی شود و نیاز به بررسی تخصصی برای یافتن محل نشتی دارد (معمولاً با استفاده از نشت یاب الکترونیکی یا مواد فلورسنت).
• ضعیف بودن جریان هوا: اگر فن کار می کند اما جریان هوای خروجی از دریچه ها بسیار ضعیف است ممکن است فیلتر هوای کابین (فیلتر کولر) کثیف و مسدود شده باشد یا مشکل در موتور فن یا مجاری هوا وجود داشته باشد.
• روشن نشدن کمپرسور: اگر فن کار می کند اما کمپرسور روشن نمی شود (معمولاً با صدای کلیک و تغییر در دور موتور مشخص می شود) ممکن است مشکل از فیوز رله سنسور فشار گاز کلاچ کمپرسور یا کمبود شدید گاز مبرد باشد.

نکات مهم در مورد نگهداری کولر خودرو

نگهداری صحیح و منظم از سیستم تهویه مطبوع خودرو می تواند عمر مفید آن را به طور قابل توجهی افزایش داده و از بروز مشکلات پرهزینه جلوگیری کند. رعایت چند نکته کلیدی در این زمینه حائز اهمیت است.

• استفاده منظم از کولر: حتی در فصل های سرد سال توصیه می شود که سیستم کولر را حداقل ماهی یک بار برای چند دقیقه روشن کنید. این کار باعث می شود روغن کمپرسور در سیستم به گردش درآید و از خشک شدن و آسیب دیدن واشرها و اورینگ ها جلوگیری شود.
• بررسی سطح و کیفیت آب رادیاتور: همانطور که پیشتر اشاره شد سلامت سیستم خنک کننده موتور بر عملکرد کولر تاثیرگذار است. سطح آب رادیاتور را به صورت دوره ای چک کنید و از مناسب بودن ترکیب آب و ضدیخ/ضدجوش اطمینان حاصل کنید.
• بررسی تسمه کمپرسور: تسمه ای که نیروی موتور را به کمپرسور کولر منتقل می کند (معمولاً تسمه دینام) باید در وضعیت مناسبی باشد. پارگی ترک خوردگی یا شل بودن این تسمه می تواند باعث کاهش عملکرد کولر یا حتی خرابی آن شود. کشش تسمه را بررسی کرده و در صورت لزوم آن را تعویض کنید.
• تمیز نگه داشتن کندانسور: کندانسور که معمولاً در جلوی رادیاتور موتور قرار دارد وظیفه دفع گرما از گاز مبرد را بر عهده دارد. تجمع گرد و غبار حشرات مرده و سایر آلودگی ها روی پره های کندانسور می تواند مانع از تبادل حرارت مناسب شود و عملکرد کولر را کاهش دهد. کندانسور را به آرامی با آب یا هوای فشرده تمیز کنید.
• بررسی لوله تخلیه آب: اطمینان حاصل کنید که لوله تخلیه آب اواپراتور مسدود نیست. مسدود شدن این لوله می تواند باعث تجمع آب در محفظه اواپراتور و نشت آن به داخل کابین شود.
• شارژ گاز مبرد و روغن کولر: شارژ گاز و روغن کولر باید در صورت نیاز و توسط متخصص انجام شود. تشخیص میزان دقیق گاز و روغن و انجام صحیح فرآیند وکیوم (تخلیه هوا و رطوبت از سیستم) نیازمند تجهیزات و دانش تخصصی است.
• سرویس دوره ای توسط متخصص: بهترین راه برای اطمینان از سلامت سیستم کولر مراجعه دوره ای (مثلاً سالی یک بار قبل از شروع فصل گرما) به یک تعمیرکار متخصص سیستم های تهویه خودرو است. آن ها می توانند فشار گاز سلامت قطعات عدم وجود نشتی و عملکرد کلی سیستم را بررسی کرده و در صورت نیاز اقدامات لازم را انجام دهند.

انجام سرویس دوره‌ای کولر به طور منظم می‌تواند از بروز بسیاری از مشکلات به ویژه خرابی عملکرد بوبین کمپرسور جلوگیری کند. استفاده از گاز مبرد با کیفیت نیز به افزایش طول عمر کمپرسور کولر کمک می‌کند. بهتر است از روشن کردن کولر در حالت سکون، جلوگیری کنید. این کار سبب افزایش فشار روی کمپرسور و در نهایت خرابی آن می‌شود. در آخر بررسی منظم و تعویض به موقع تسمه دینام نیز می‌تواند از ایجاد مشکلات در کمپرسور کولر ماشین جلوگیری کند.

daneshheatcool.ir

تمیز کردن فیلتر کولر

فیلتر هوای کابین که گاهی به آن فیلتر کولر نیز گفته می شود نقش بسیار مهمی در کیفیت هوای داخل خودرو و عملکرد سیستم تهویه دارد. این فیلتر ذرات گرد و غبار گرده گیاهان آلاینده ها و سایر ناخالصی های موجود در هوای ورودی به کابین را جذب می کند و مانع از ورود آن ها به فضای داخلی خودرو و همچنین تجمع آن ها در اواپراتور می شود. فیلتر کثیف و مسدود شده جریان هوا را به شدت کاهش می دهد و باعث می شود سیستم تهویه با فشار بیشتری کار کند کارایی آن کاهش یابد و حتی بوی نامطبوع ایجاد شود. تعویض یا تمیز کردن فیلتر کولر باید طبق توصیه سازنده خودرو (معمولاً هر ۱۰,۰۰۰ تا ۲۰,۰۰۰ کیلومتر یا سالی یک بار) انجام شود. دسترسی به فیلتر در اکثر خودروها آسان است و معمولاً در پشت داشبورد یا زیر کاپوت قرار دارد و می توانید خودتان آن را تعویض کنید. تمیز کردن فیلترهای قابل شستشو و تعویض فیلترهای کاغذی گام مهمی در حفظ سلامت سیستم و کیفیت هوای کابین است.

چه مدت قبل از روشن کردن کولر باید شیشه ها را پایین داد؟

قبل از روشن کردن کولر توصیه می شود شیشه های خودرو را برای حداقل ۲ تا ۵ دقیقه پایین بیاورید. این مدت زمان به خروج هوای بسیار گرم و حاوی مواد سمی مانند بنزن کمک می کند و شوک حرارتی اولیه به سیستم کولر را کاهش می دهد.

آیا استفاده از کولر در سربالایی به موتور فشار می آورد؟

بله روشن بودن کولر بار اضافی بر موتور خودرو تحمیل می کند. در سربالایی ها که موتور تحت فشار بیشتری است روشن بودن کولر می تواند این فشار را افزایش داده و منجر به افزایش دما یا کاهش کشش خودرو شود. در سربالایی های بسیار تند یا طولانی بهتر است کولر را خاموش کنید.

بهترین دور فن برای استفاده از کولر خودرو کدام است؟

بهترین روش این است که ابتدا کولر را با دور فن کم یا متوسط روشن کنید تا سیستم به تدریج شروع به کار کند. پس از چند دقیقه که هوای خنک شروع به گردش کرد می توانید دور فن را افزایش دهید تا سرعت خنک سازی کابین بیشتر شود. استفاده طولانی مدت از دور فن بسیار بالا ممکن است سر و صدای بیشتری ایجاد کند.

چگونه می توان بوی نامطبوع کولر خودرو را از بین برد؟

بوی نامطبوع معمولاً ناشی از رشد باکتری و قارچ در اواپراتور است. برای رفع آن می توانید از اسپری های تمیزکننده و ضدعفونی کننده مخصوص سیستم تهویه استفاده کنید یا سیستم را توسط متخصص تمیز و ضدعفونی کنید. همچنین چند دقیقه قبل از خاموش کردن خودرو کولر (A/C) را خاموش کرده و فقط فن را روشن بگذارید تا اواپراتور خشک شود.