ابوعلی سینا را چرا همه دنیا بیش از ما می شناسند و به او احترام می گذارند؟
آثار ابن سینا از نظر گستردگی و غنا همواره در شرق و غرب مورد توجه بوده است و این باز هم مدیون علمای منصف و برجسته غربی است که شبانه روز به بررسی آثار این معجزه پرداخته اند. در هر سنی به سوالات علمی و فلسفی روز پاسخ دهید.
تقریباً در همه کشورهای بزرگ جهان از ایالات متحده، بریتانیا و فرانسه گرفته تا الجزایر، هند و پاکستان و درباره ابن سینا برگزار شده است. مقالات ارائه شده در برخی از این سمینارها را نمی توان با آنچه در ایران نوشتیم مقایسه کرد.
یکی از دروس اجباری ما در زمینه فلسفه دکارت در اوایل انقلاب و در زمان جنگ اجباری بود که من دانشجوی کارشناسی ارشد دانشگاه خوزه فرانسه بودم. استاد ما دکتر دومینیک لوکور، یکی از دکارت های برجسته در فرانسه بود که این کلاس را تدریس می کرد. در روز اول درس پرسید چرا دکارت با سایر فیلسوفان فرانسوی قبل و بعد از خود متفاوت است و در واقع تفتی متفاوت است؟ در پرانتز باید بگویم که فرانسوی ها همیشه خود را عقل گرا معرفی کرده اند و این عقل گرایی را به دکارت نسبت می دهند.
با این سوال در کلاس سکوت حاکم شد. برخی از دانشجویان پاسخ دادند که مورد قبول استاد قرار نگرفت. سپس خود معلم با پاسخ عجیبی کلاس را غافلگیر کرد که من را متعجب کرد. آن روزها مصادف با دوره های اول انقلاب و جنگ کاربردی بود و رسانه های فرانسوی شبانه روز اخبار جنگ و انقلاب ایران را به تفصیل پخش می کردند و به تفصیل به بحث می پرداختند. معلم گفت: «اگر ریشه عناصر انقلاب ایران را جست و جو کنید، به مذهب شیعه ای می رسید که بر خلاف دیگر مذاهب اسلامی، انقلابی است و همیشه با پادشاهان و حاکمان در تضاد است و آنها را به رسمیت نمی شناسد. فیلسوف بزرگ ایرانی ابن سینا که غرب قرون وسطی دانش و فلسفه او را مدیون او بود نیز از مذهب انقلابی شیعه بود. چون به این مذهب انقلابی تعلق داشت، همراه با حاکمان زمان خود به قدرت رسید و از شهر و دیار رانده شد.
وی ادامه داد: به نظر من دکارت، یکی از خوانندگان آثار فلسفی ابن سینا به زبان لاتین، نه تنها در علم و فلسفه، بلکه در شیوه زندگی خود نیز تحت تأثیر مبانی فلسفی سلف ایرانی خود دکارت قرار گرفته است. او تحت تأثیر کار فلسفی ابن سینا در مورد مرد به دار آویخته شده است. علاوه بر این بهره برداری علمی و فلسفی، می بینیم که دکارت نگران سلامتی خود نبود، شهر به شهر، کشور به کشور فرار کرد تا خانه ای امن پیدا کند و در سایه آن تحقیق کند و با این رفتار اراده خود را در این رفتار نخاه می خواهد از ابن سینا الگو بگیرد. »
من در کلاس خیلی خوشحال بودم چون استاد از ابن سینا بسیار تعریف می کرد، اما افسوس خوردم که ما ایرانی ها نتوانستیم نمونه ای از یک اثر فرانسوی در مورد دکارت را برای ابن سینا ترسیم کنیم. همین موضوع باعث شد به فکر نوشتن کتابی درباره ابن سینا با نگاهی نو به طرح پژوهشی آینده ام بیفتم.
پس از فارغ التحصیلی، به ایران بازگشتم و در دانشگاه صنعتی شریف و پژوهشگاه علوم انسانی و فرهنگی، به تحقیق درباره علمای اسلام در ایران پرداختم. در آن زمان دکتر مهدی گلشنی ریاست یک پژوهشکده را بر عهده داشت و من چندین نسخه ویژه درباره خیام و خواجه نصیر منتشر کردم. پس از آن پروژه ابن سینا را برعهده گرفتم و از داخل و خارج ایران مطالبی را درخواست کردم تا اینکه کتاب منتشر شد. علمای بزرگ ابن سینا تاکنون بیشتر به مباحث متافیزیکی و عرفان ابن سینا پرداخته اند; اگر رشته های دیگری از ابن سینا مانند ریاضیات، نجوم، کیهان شناسی و موسیقی در غرب مطالعه می شد و من دوست داشتم با ارائه ترجمه هایی از این گونه آثار به ابن سینای مدرن در کشورم متوسل شوم. نویسندگان و مترجمان این کتاب از نویسندگان برجسته و صاحب نظر در زمینه های پژوهشی خود هستند که متاسفانه در جریان تیراژ این کتاب، نویسنده ایرانی دکتر ساسان سپنتا و نویسنده فرانسوی آقای مائورو زونتا درگذشتند. آنها گفتند که نمی توانند شاهد انتشار نوشته هایشان باشند.
آقای قاسم فینیانوس، نویسنده سوری یکی از مقالات، به دلیل حمله داعش و گروه های تروریستی به سوریه، محل سابق خود را ترک کرده است و اکنون از او اطلاعی ندارم. یکی از بهترین مقالات این کتاب متعلق به دکتر گلشنی و شاگردش دکتر جمالی است که از دیدگاه ابن سینا به ارتباط آگاهی و ذهن و مغز می پردازند. همچنین دو مقاله در مورد آثار نجومی ابن سینا یکی به زبان فارسی و دیگری به زبان فرانسه نوشته ام که امیدوارم مورد توجه قرار گیرد. همچنین مقالاتی از اساتید منطق خارجی ترجمه شده به فارسی توسط اساتید ایرانی درباره منطق مدالیته از دیدگاه ابن سینا داریم و در این مقالات دیدگاه جدیدی از منطق ابن سینا وجود دارد.
علت انتخاب کتابی درباره ابن سینا تنها شناخت ابن سینا نبود، بلکه نقشی بود که این نابغه بزرگ در تمدن اسلامی داشت. این تنها الگوی تمدن است، از هر زاویه ای به آن نگاه کنید! به عنوان مثال، اگر به شرح حال برخی از علما چه در شرق و چه در غرب نگاهی بیندازید، می بینید که برای رسیدن به اهداف علمی، گاهی مجبور بوده اند از برخی خواسته های قلبی خود دست بردارند و از دستورات پادشاهان اطاعت کنند. یا امپراتورها ما بسیاری از آنها را داریم که نیازی به نام بردن آنها نیست. عده ای که فقط علمی بودند و به دلیل دلبستگی به زندگی مادی و مال دنیا از اخلاق و دین محروم بودند، علم خود را در خدمت دشمنان بشریت قرار دادند.
یکی دیگر از ویژگی های ابن سینا این بود که علوم روزگار خود او را احاطه کرده بود. امروزه با گسترش علم و پیدایش دانش جدید، برخی بر این باورند که بر خلاف گذشته، تنها در یک علم تخصص لازم است و عمر انسان برای یک محقق مدرن کافی نیست که به مطالعه چند علم بپردازد. با این حال، آنها اغلب قادر به نوآوری و انجام تحقیقات در همان زمینه نیستند. من با برخی از این اساتید، چه در دانشگاه صنعتی شریف و چه در دانشگاه های دیگر آشنا شدم و متوجه شدم که آنها نه تنها از موضوعات اصلی ادبیات، دین، فلسفه و سیاست در کشورهای خود بی اطلاع هستند. آنها همچنین در تخصص های خود فاقد ابتکار عمل هستند. مثلا من یک استاد ریاضی را می شناسم که جبری است، اما وارد بحث هندسی نمی شود، برعکس، اگر ابن سینا را مطالعه کنید، از اطرافیان او در علوم مختلف متحیر می شوید!
دانشگاه صنعتی شریف و استاد گروه فلسفه علم این دانشگاه یادداشتی در خصوص لزوم توجه بیشتر به ابعاد ناشناخته این دانشمند بزرگ برای ما ارسال کردند که در ادامه می خوانید. ما ایرانی ها به طور کلی بزرگان علمی و فلسفی خود و به ویژه ابن سینا را آن طور که باید و شاید نمی شناسیم و همین ناآگاهی باعث شده که کالاهای ارزشمند خود را در بازار جهانی عرضه نکنیم. غربی ها در این موضوع از ما پیشی گرفته اند. آثار ابن سینا از نظر گستردگی و غنا همواره در شرق و غرب مورد توجه بوده است و این باز هم مدیون علمای منصف و برجسته غربی است که شبانه روز در مورد آثار این معجزه تحقیق کرده اند. در هر سنی به سوالات علمی و فلسفی روز پاسخ دهید. تقریباً در همه کشورهای بزرگ جهان، از ایالات متحده، بریتانیا و فرانسه گرفته تا الجزایر، هند و پاکستان و درباره ابن سینا برگزار شده است. مقالات ارائه شده در برخی از این سمینارها را نمی توان با آنچه در ایران نوشتیم مقایسه کرد. انگیزه اصلی من در تالیف این کتاب ترجمه و چاپ برخی از این مقالات بوده است و شما نیز با بررسی مقالات این کتاب با من موافق خواهید بود.
23302