نمونه درخواست ارجاع امر به کارشناس

درخواست ارجاع امر به کارشناس، یک گام حیاتی در پرونده های حقوقی و کیفری است که به طرفین دعوا اجازه می دهد برای اثبات ادعاهای خود، از نظر تخصصی کارشناسان رسمی دادگستری بهره مند شوند. این درخواست، ابزاری مهم برای روشن شدن جنبه های فنی و تخصصی پرونده است که قاضی برای صدور رأی عادلانه به آن نیاز دارد و نباید با قرار ارجاع امر به کارشناس که تصمیم دادگاه است، اشتباه گرفته شود.

تجربه نشان داده است که بسیاری از دعاوی حقوقی، پیچیدگی هایی دارند که دانش قضایی به تنهایی برای حل آن ها کافی نیست. در چنین مواقعی، حضور و نظر کارشناسان رسمی دادگستری می تواند مسیر پرونده را به سمت عدالت هموارتر کند. از تعیین ارزش املاک و سهام گرفته تا بررسی اصالت اسناد و برآورد خسارات، تخصص کارشناس نقش محوری ایفا می کند. این درخواست، فرصتی برای هر یک از طرفین دعوا فراهم می آورد تا با ارجاع موضوعات تخصصی به اهل فن، ادعای خود را با پشتوانه ای مستند و کارشناسی شده مطرح کنند و حقیقت را به کرسی بنشانند.

ارجاع امر به کارشناس چیست و چه زمانی لازم است؟

ارجاع امر به کارشناس به معنای استفاده از نظر تخصصی افراد خبره و دارای صلاحیت (کارشناس رسمی دادگستری) در موضوعاتی است که تشخیص آن ها نیازمند دانش فنی، علمی، هنری یا تخصصی خارج از حیطه دانش معمول قضات است. این فرآیند، رکن اساسی عدالت در پرونده هایی به شمار می رود که جنبه های تخصصی آن ها می تواند سرنوشت دعوا را تغییر دهد.

تعریف کارشناس و نقش آن در دادرسی

کارشناس، فردی است که در یک رشته خاص، دارای دانش و تخصص نظری و عملی کافی بوده و صلاحیت او توسط مراجع ذی صلاح (مانند کانون کارشناسان رسمی دادگستری یا مرکز وکلا، کارشناسان رسمی و مشاوران خانواده قوه قضائیه) تأیید شده است. نقش اصلی کارشناس، کمک به دادگاه در روشن شدن ابعاد فنی و تخصصی پرونده از طریق ارائه نظریه ای مستدل و بی طرفانه است. کارشناس با معاینه، بررسی اسناد و مدارک، و انجام تحلیل های تخصصی، به پرسش های دادگاه یا طرفین دعوا پاسخ می دهد.

مواردی که نیاز به کارشناسی دارند

نیاز به کارشناسی در طیف وسیعی از دعاوی حقوقی و کیفری مطرح می شود. از جمله مهم ترین موارد ارجاع امر به کارشناس می توان به نمونه های زیر اشاره کرد:

• تعیین ارزش اموال: در پرونده های تقسیم ارث، خلع ید، فروش ملک مشاع، یا تعیین مهریه، کارشناس وظیفه دارد ارزش عادله اموال منقول یا غیرمنقول (مانند آپارتمان، زمین، سهام شرکت ها، خودرو و…) را در زمان مشخص تعیین کند.
• تشخیص عیوب فنی یا میزان خسارت: در دعاوی مربوط به تصادفات رانندگی، اختلافات پیمانکاری، عیوب ساختمانی، یا ایرادات فنی در محصولات، کارشناس می تواند علت خسارت، میزان آن و مسئولیت طرفین را بررسی و اعلام نظر کند.
• بررسی اصالت اسناد و دستخط: برای تشخیص جعلی بودن یا نبودن یک سند، امضاء، دستخط یا مهر، کارشناس خطاطی و اسناد (جعل و تزویر) با استفاده از روش های علمی اقدام به بررسی می کند.
• محاسبات مالی و حسابداری: در دعاوی شرکت ها، ورشکستگی، اختلافات مالی بین شرکا، یا برآورد سود و زیان، کارشناس حسابداری و حسابرسی به ارائه گزارش های تخصصی می پردازد.
• مسائل پزشکی قانونی: در پرونده های قصور پزشکی، تعیین میزان دیه، تشخیص علت فوت یا بررسی آسیب های جسمی، نظر کارشناس پزشکی قانونی از اهمیت بالایی برخوردار است.
• مسائل فنی و مهندسی: در دعاوی مربوط به نقشه برداری، سازه، راه سازی، یا تعیین حدود اراضی، کارشناسان مربوطه نظرات فنی خود را ارائه می دهند.

این موارد تنها بخشی از موضوعاتی است که نیازمند ارجاع به کارشناس هستند و این لیست می تواند بسیار گسترده تر باشد. نکته مهم آن است که هرگاه تشخیص ماهیت یا ابعاد یک امر، خارج از تخصص قاضی باشد، ارجاع به کارشناس ضروری خواهد بود.

مبنای قانونی درخواست ارجاع امر به کارشناس

مبنای قانونی ارجاع امر به کارشناس در قوانین ایران، به ویژه در قانون آیین دادرسی دادگاه های عمومی و انقلاب در امور مدنی (ق.آ.د.م)، به روشنی تبیین شده است. این مواد قانونی، چارچوبی برای درخواست و اجرای کارشناسی فراهم می کنند که هم حقوق طرفین را محترم می شمارد و هم روند دادرسی را تسهیل می کند.

ماده 257 قانون آیین دادرسی دادگاه های عمومی و انقلاب در امور مدنی

ماده ۲۵۷ ق.آ.د.م: دادگاه می تواند راسا یا به درخواست هر یک از طرفین، قرار ارجاع امر به کارشناس را صادر نماید. در هر حال طرفین دعوا باید هر نوع اطلاعاتی را که برای کارشناسی لازم است، در اختیار کارشناس قرار دهند و الا کارشناس از اظهارنظر در مورد آن امر خودداری خواهد کرد.

این ماده، ستون فقرات قانونی برای درخواست کارشناسی است و مفاد مهمی را در بر دارد:

• حق درخواست طرفین: این ماده صراحتاً به خواهان و خوانده (و وکلای آن ها) این حق را می دهد که برای اثبات دعوای خود، تقاضای ارجاع امر به کارشناس کنند. این درخواست باید مستدل و منطقی باشد و مشخص کند که کدام بخش از موضوع دعوا نیازمند تخصص کارشناسی است.
• صلاحیت دادگاه: دادگاه نه تنها می تواند به درخواست طرفین، بلکه می تواند به تشخیص خود نیز (راساً) قرار ارجاع امر به کارشناس را صادر کند. این نشان دهنده اهمیت ابزاری کارشناسی برای کشف حقیقت در فرایند دادرسی است.
• همکاری با کارشناس: طرفین مکلف اند هرگونه اطلاعات و مستنداتی را که برای انجام کارشناسی لازم است، در اختیار کارشناس قرار دهند. عدم همکاری می تواند به این معنی باشد که کارشناس از اظهارنظر خودداری کند و این امر به ضرر طرفی خواهد بود که همکاری نکرده است.

اشاره به مواد مرتبط دیگر

علاوه بر ماده ۲۵۷، مواد ۲۵۸ تا ۲۶۹ ق.آ.د.م به تفصیل به جوانب مختلف ارجاع به کارشناس می پردازند. این مواد شامل موضوعاتی مانند:

• نحوه انتخاب کارشناس: چگونگی انتخاب کارشناس توسط دادگاه، توافق طرفین، یا قرعه کشی (ماده ۲۵۸).
• وظایف و اختیارات کارشناس: شامل نحوه انجام کارشناسی، مهلت ارائه نظریه، امکان معاینه محلی و تحقیق (ماده ۲۵۹ تا ۲۶۱).
• پرداخت دستمزد کارشناس: مسئولیت اولیه پرداخت، مهلت ها و عواقب عدم پرداخت (ماده ۲۶۴).
• اعتراض به نظریه کارشناس: شرایط و مهلت اعتراض طرفین به نظریه کارشناس (ماده ۲۶۸).
• ضمانت اجرای عدم انجام کارشناسی: مانند سقوط دلیل (در صورت عدم پرداخت هزینه توسط متقاضی) یا تعیین کارشناس جدید.

آگاهی از این مواد قانونی برای تنظیم یک درخواست کارشناسی صحیح و پیگیری مراحل بعدی آن بسیار حائز اهمیت است. درک دقیق این مقررات به شما کمک می کند تا درخواست خود را بر مبنای محکم قانونی ارائه دهید و از حقوق خود در مراحل بعدی دادرسی به خوبی دفاع کنید.

چه کسی می تواند درخواست ارجاع امر به کارشناس کند؟ (طرفین دعوا)

در فرایند دادرسی، هر یک از طرفین دعوا می توانند برای اثبات ادعا یا دفاع از خود، درخواست ارجاع امر به کارشناس را به دادگاه ارائه دهند. این حق، ابزاری مهم برای تضمین عدالت و رسیدگی دقیق به ابعاد تخصصی پرونده است.

خواهان

خواهان، شخصی است که دعوا را در دادگاه آغاز می کند و برای اثبات صحت ادعاهای خود نیاز به ارائه دلایل و مدارک دارد. خواهان می تواند در زمان تقدیم دادخواست اولیه، صراحتاً درخواست ارجاع امر به کارشناس را به عنوان یکی از دلایل خود مطرح کند. همچنین، در جریان دادرسی و در لوایح بعدی یا جلسات دادگاه، اگر مشخص شود که ابعاد جدیدی از پرونده نیازمند تخصص کارشناسی است، خواهان می تواند مجدداً این درخواست را ارائه دهد. معمولاً، خواهان به این دلیل نیاز به کارشناسی دارد که ادعای او بر پایه حقایق فنی یا تخصصی استوار است که باید توسط کارشناس تأیید شود، مثلاً برای تعیین میزان خسارت وارده.

خوانده

خوانده، فردی است که دعوا علیه او مطرح شده و وظیفه دفاع از خود را بر عهده دارد. خوانده نیز برای رد ادعاهای خواهان یا اثبات دفاعیات خود می تواند درخواست ارجاع امر به کارشناس را مطرح کند. این درخواست می تواند در لایحه دفاعیه اولیه، در جریان جلسات دادرسی یا در لوایح تکمیلی ارائه شود. برای مثال، اگر خواهان مدعی خسارتی باشد و خوانده منکر میزان آن یا حتی وجود خسارت باشد، می تواند برای اثبات دفاع خود، درخواست کارشناسی برای برآورد دقیق خسارت یا رد وجود آن را داشته باشد.

نکته مهم: علاوه بر طرفین دعوا، خود دادگاه نیز می تواند در مواردی که تشخیص دهد امر نیاز به تخصص کارشناسی دارد، حتی بدون درخواست طرفین، رأساً قرار کارشناسی صادر کند. این امر نشان دهنده استقلال دادگاه در کشف حقیقت و اهمیت نظر کارشناس در تصمیم گیری قضایی است. اما تمرکز این مقاله بر روی «درخواست» طرفین دعوا است که یک اقدام ارادی از سوی آن ها محسوب می شود.

نحوه تنظیم یک درخواست ارجاع امر به کارشناس (راهنمای گام به گام)

تنظیم یک درخواست ارجاع امر به کارشناس مؤثر، نیازمند دقت در جزئیات و رعایت اصول قانونی است. یک لایحه دقیق و مستدل، شانس پذیرش درخواست شما توسط دادگاه را افزایش می دهد. در ادامه، اجزای ضروری و راهنمای گام به گام تنظیم این درخواست آورده شده است:

عناصر ضروری و اجزای درخواست

1. عنوان:

   باید کاملاً مشخص باشد که شما چه درخواستی دارید. عناوینی مانند درخواست ارجاع امر به کارشناس یا لایحه درخواست کارشناسی مناسب هستند.

2. مخاطب:

   درخواست باید به ریاست محترم شعبه ای که پرونده در آن در حال رسیدگی است، خطاب شود. مثلاً: ریاست محترم شعبه [شماره شعبه] دادگاه عمومی/انقلاب/شورای حل اختلاف [محل دادگاه].

3. مشخصات پرونده:

   برای شناسایی دقیق پرونده، درج اطلاعاتی مانند کلاسه پرونده، شماره بایگانی شعبه و تاریخ صدور دادخواست ضروری است. این اطلاعات معمولاً در برگه های ابلاغیه یا از طریق سامانه ثنا قابل دسترسی هستند.

4. مشخصات طرفین:

   نام و نام خانوادگی، مشخصات کامل خواهان، خوانده و در صورت وجود، وکیل یا نماینده قانونی آن ها باید ذکر شود.

5. موضوع دعوا:

   خلاصه ای کوتاه و دقیق از موضوع اصلی پرونده (مثلاً: مطالبه وجه، خلع ید، تقسیم ترکه و…).

6. شرح استدلال و لزوم کارشناسی (قلب درخواست):

   این بخش مهم ترین قسمت درخواست است. شما باید به طور روشن و مستدل توضیح دهید که چرا تشخیص موضوع پرونده نیازمند نظر کارشناسی است و قاضی بدون این نظر، نمی تواند به درستی تصمیم گیری کند. بر روی جنبه های فنی و تخصصی که خارج از دانش عمومی قضایی هستند، تأکید کنید. از جملات کلیشه ای پرهیز کرده و به طور خاص به پرونده خود اشاره کنید.

   بیان دقیق امور مورد ارجاع به کارشناس (سوالات کارشناسی):
   در این قسمت باید دقیقاً مشخص کنید که چه اموری را از کارشناس می خواهید. سوالات باید کاملاً واضح، بدون ابهام، قابل اندازه گیری و مرتبط با موضوع دعوا باشند. این سوالات باید به گونه ای مطرح شوند که کارشناس بتواند با انجام بررسی های خود، پاسخی صریح و فنی به آن ها بدهد.
   
   مثال هایی از طرح سوالات کارشناسی:

   • تعیین ارزش عادله یک دستگاه آپارتمان به مساحت [متراژ] متر مربع، واقع در [آدرس دقیق]، دارای پلاک ثبتی [شماره پلاک]، در تاریخ [تاریخ خاص مد نظر].
   • بررسی اصالت امضاء ذیل سند عادی مبایعه نامه مورخ [تاریخ سند] که منسوب به آقای/خانم [نام فرد] است.
   • تعیین میزان خسارت وارده به خودروی [مدل خودرو] با شماره پلاک [شماره پلاک] در حادثه مورخ [تاریخ حادثه] و علت وقوع خسارت.
   • محاسبه سود و زیان ناشی از فعالیت شرکت [نام شرکت] در دوره مالی [از تاریخ تا تاریخ] بر اساس دفاتر و اسناد مالی موجود.
7. مستند قانونی:

   حتماً به ماده 257 قانون آیین دادرسی مدنی استناد کنید: مستنداً به ماده ۲۵۷ قانون آیین دادرسی دادگاه های عمومی و انقلاب در امور مدنی.

8. خواسته:

   خواسته شما باید صدور قرار ارجاع امر به کارشناس رسمی دادگستری باشد.

9. نام، نام خانوادگی، سمت و امضا:

   در پایان لایحه، نام کامل، سمت (خواهان/خوانده/وکیل) و امضای خود را درج کنید.

10. تاریخ:

    تاریخ دقیق تنظیم لایحه را قید کنید.

نمونه فرم درخواست ارجاع امر به کارشناس (قابل کپی و تکمیل)

در این بخش، دو نمونه کاربردی از درخواست ارجاع امر به کارشناس ارائه شده است که می توانید با جایگزین کردن اطلاعات پرونده خود، آن ها را شخصی سازی و استفاده کنید. این نمونه ها به عنوان الگو طراحی شده اند تا فرآیند تنظیم درخواست برای شما تسهیل شود.

نمونه 1: درخواست کلی ارجاع امر به کارشناس (دعوای ملکی/مالی)

این نمونه برای مواردی مناسب است که نیاز به تعیین ارزش، برآورد خسارت یا مسائل مالی در یک پرونده وجود دارد.

درخواست ارجاع امر به کارشناس

ریاست محترم شعبه [شماره شعبه] دادگاه عمومی/انقلاب [محل دادگاه]

با سلام و احترام؛

در خصوص پرونده کلاسه [کلاسه پرونده]، مطروحه در آن شعبه محترم، که بین آقای/خانم [نام خواهان] به عنوان خواهان و آقای/خانم [نام خوانده] به عنوان خوانده (با وکالت اینجانب [نام وکیل در صورت وجود]) جریان دارد و موضوع آن [موضوع دعوا به اختصار، مثلاً: مطالبه اجرت المثل ایام تصرف] می باشد، به استحضار می رساند:

با عنایت به ماهیت فنی و تخصصی موضوع دعوا و اینکه تعیین [موضوع مورد نیاز کارشناسی، مثلاً: میزان اجرت المثل ایام تصرف در ملک مورد تنازع] خارج از حیطه دانش قضایی و نیازمند بررسی تخصصی است، لذا جهت روشن شدن ابعاد حقیقی و فنی پرونده و کمک به صدور رأی عادلانه، مستنداً به ماده ۲۵۷ قانون آیین دادرسی دادگاه های عمومی و انقلاب در امور مدنی، از آن مقام محترم صدور قرار ارجاع امر به کارشناس رسمی دادگستری در رشته [رشته کارشناسی مورد نیاز، مثلاً: ارزیابی املاک] را با طرح سوالات ذیل استدعا دارد:

1. تعیین ارزش عادله اجرت المثل ایام تصرف ملک به آدرس [آدرس دقیق ملک]، دارای پلاک ثبتی [شماره پلاک]، به مساحت [متراژ] متر مربع، از تاریخ [تاریخ شروع تصرف] تا تاریخ [تاریخ پایان تصرف یا تاریخ تقدیم لایحه].
2. توضیح کامل و مستدل نحوه محاسبه اجرت المثل بر اساس اوضاع و احوال محل و سوابق مشابه.

پیشاپیش از بذل توجه و دستور مقتضی کمال تشکر را دارم.

نام و نام خانوادگی: [نام کامل شما/وکیل شما]

سمت: [خواهان/خوانده/وکیل خواهان/وکیل خوانده]

تاریخ: [تاریخ تنظیم لایحه]

امضا:

نمونه 2: نمونه بخش درخواست کارشناسی در یک لایحه دفاعیه (مورد فنی/مهندسی)

این نمونه برای مواقعی کاربرد دارد که درخواست کارشناسی به عنوان بخشی از یک لایحه دفاعیه جامع تر ارائه می شود.

بخشی از لایحه دفاعیه – درخواست ارجاع امر به کارشناس

ریاست محترم شعبه [شماره شعبه] دادگاه عمومی/انقلاب [محل دادگاه]

کلاسه پرونده: [کلاسه پرونده]

… (سایر بخش های لایحه دفاعیه شامل مشخصات طرفین و شرح دفاعیات)

جناب قاضی محترم،

در راستای دفاع از حقوق موکل و به منظور روشن شدن ابعاد فنی و مهندسی موضوع دعوا که در خصوص [موضوع فنی دعوا، مثلاً: کیفیت اجرای فونداسیون ساختمان] مطرح گردیده است، و با توجه به اینکه تشخیص صحت و سقم ادعاهای مطروحه نیازمند بررسی های دقیق مهندسی و خارج از تخصص قضایی می باشد، مستنداً به ماده ۲۵۷ قانون آیین دادرسی مدنی، از آن مقام محترم صدور قرار ارجاع امر به کارشناس رسمی دادگستری در رشته [رشته کارشناسی مورد نیاز، مثلاً: راه و ساختمان] را با طرح سوالات ذیل استدعا داریم:

1. بررسی انطباق یا عدم انطباق اجرای فونداسیون ساختمان واقع در [آدرس دقیق پروژه]، با نقشه های مصوب و اصول فنی مهندسی مربوطه.
2. تعیین هرگونه نقص یا ایراد فنی در اجرای فونداسیون و بررسی تأثیر آن بر استحکام بنا و میزان خسارت احتمالی.
3. تخمین هزینه رفع نواقص احتمالی و بازسازی مطابق با استانداردهای مهندسی.

با تقدیم احترام و تشکر فراوان.

نام و نام خانوادگی وکیل/خوانده: [نام کامل]

تاریخ: [تاریخ تنظیم لایحه]

امضا:

نکات مهم در استفاده از نمونه ها

• شخصی سازی: نمونه های فوق صرفاً الگو هستند. حتماً اطلاعات پرونده خود (شماره شعبه، کلاسه، نام طرفین، آدرس، تاریخ ها و…) را با دقت جایگزین کنید.
• دقت در جزئیات: هرچه جزئیات و مشخصات موضوع درخواستی برای کارشناس دقیق تر باشد، نتیجه کارشناسی نیز دقیق تر و کارآمدتر خواهد بود.
• استدلال قوی: شرح استدلال و لزوم کارشناسی را متناسب با پرونده خود و به صورت قانع کننده بنویسید.
• مشاوره حقوقی: در پرونده های پیچیده، توصیه می شود قبل از تنظیم و تقدیم درخواست، با یک وکیل یا مشاور حقوقی مجرب مشورت کنید تا از صحت و کامل بودن درخواست خود اطمینان حاصل کنید.

نکات مهم و مراحل پس از تقدیم درخواست کارشناسی

تقدیم درخواست ارجاع امر به کارشناس تنها گام نخست است. پس از آن، مراحل و نکات مهمی وجود دارد که آگاهی از آن ها برای پیگیری مؤثر پرونده ضروری است. آشنایی با این روند به شما کمک می کند تا آمادگی لازم برای رویارویی با تصمیمات دادگاه و همکاری با کارشناس را داشته باشید.

زمان مناسب تقدیم درخواست

زمان بندی ارائه درخواست کارشناسی می تواند در نتیجه پرونده مؤثر باشد. بهترین زمان معمولاً در ابتدای دادرسی، یعنی در دادخواست اولیه (برای خواهان) یا در اولین لایحه دفاعیه (برای خوانده) است. با این حال، اگر در طول دادرسی و با توجه به اظهارات طرف مقابل یا دلایل جدید، نیاز به کارشناسی مشخص شود، می توان در هر مرحله ای قبل از ختم دادرسی، این درخواست را ارائه داد. توصیه می شود تا قبل از پایان جلسه دادرسی و صدور رأی، درخواست خود را ثبت کنید.

تصمیم دادگاه: پذیرش یا رد درخواست

پس از بررسی درخواست شما، دادگاه یکی از دو تصمیم زیر را اتخاذ خواهد کرد:

• پذیرش درخواست و صدور قرار کارشناسی: در صورتی که دادگاه لزوم ارجاع امر به کارشناس را تأیید کند، اقدام به صدور قرار ارجاع امر به کارشناس می نماید.
• رد درخواست: ممکن است دادگاه درخواست شما را رد کند. دلایل رد می تواند شامل: عدم لزوم کارشناسی (مثلاً موضوع از نظر قضایی واضح است)، عدم ارتباط موضوع با دعوا، یا عدم ارائه استدلال کافی و قانع کننده باشد. این تصمیم دادگاه قابل اعتراض نیست، اما طرفین می توانند در مرحله تجدیدنظر یا فرجام خواهی، مجدداً به این موضوع و دلایل عدم قبول آن اشاره کنند.

نحوه انتخاب کارشناس

انتخاب کارشناس معمولاً به یکی از سه طریق زیر صورت می گیرد:

• قرعه کشی: رایج ترین روش، قرعه کشی از بین کارشناسان رسمی دادگستری واجد شرایط در رشته مربوطه است.
• توافق طرفین: طرفین دعوا می توانند با توافق یکدیگر، کارشناس یا کارشناسان مشخصی را به دادگاه پیشنهاد دهند. دادگاه نیز در صورت احراز صلاحیت، می تواند همان کارشناس را تعیین کند.
• انتخاب دادگاه: در موارد خاص یا در صورت عدم توافق طرفین و عدم امکان قرعه کشی، دادگاه می تواند راساً کارشناس را انتخاب کند.

ممکن است دادگاه یک نفر، سه نفر یا حتی بیشتر کارشناس را تعیین کند. تعداد کارشناسان معمولاً به پیچیدگی موضوع و تشخیص دادگاه بستگی دارد.

پرداخت دستمزد کارشناس

یکی از مهم ترین مراحل پس از صدور قرار کارشناسی، پرداخت دستمزد کارشناس است. عدم پرداخت به موقع می تواند منجر به سقوط دلیل شود.

• مسئولیت اولیه پرداخت: مسئولیت اولیه پرداخت دستمزد کارشناس، بر عهده طرفی است که درخواست کارشناسی را داده است (متقاضی). اگر دادگاه راساً قرار کارشناسی صادر کرده باشد، مسئولیت پرداخت بر عهده خواهان است.
• نحوه پرداخت و مهلت های قانونی: دادگاه مبلغ دستمزد را تعیین و به متقاضی ابلاغ می کند. متقاضی موظف است این مبلغ را ظرف یک هفته (و در موارد خاص که دادگاه مهلت بیشتری تعیین کند) به حساب سپرده دادگستری واریز و فیش آن را به دادگاه ارائه دهد.
• عواقب عدم پرداخت به موقع: اگر متقاضی دستمزد کارشناس را در مهلت مقرر پرداخت نکند، دلیلی که بر آن مبتنی بر کارشناسی بوده، از عداد دلایل او خارج شده و ساقط می شود. این به معنای از دست دادن شانس اثبات ادعا از طریق کارشناسی است.

مراحل انجام کارشناسی

پس از پرداخت دستمزد، مراحل زیر طی می شود:

• ابلاغ قرار: قرار کارشناسی به کارشناس منتخب ابلاغ می شود.
• معاینه محلی و مطالعه اسناد: کارشناس با تعیین وقت، اقدام به معاینه محل، مطالعه اسناد و مدارک موجود در پرونده و هرگونه تحقیق لازم می کند. طرفین دعوا حق دارند در جلسه معاینه محلی حضور داشته باشند و توضیحات لازم را ارائه دهند.
• ارائه نظریه: کارشناس پس از اتمام بررسی ها، نظریه کتبی و مستدل خود را در مهلت مقرر به دادگاه ارائه می دهد. این نظریه باید شامل پاسخ به سوالات کارشناسی، مستندات و استدلال های فنی باشد.

حق اعتراض به نظریه کارشناس

طرفین دعوا حق دارند ظرف یک هفته از تاریخ ابلاغ نظریه کارشناس، نسبت به آن اعتراض کنند. اعتراض باید کتبی و مستدل باشد و به دادگاه تقدیم شود. در صورت وارد دانستن اعتراض، دادگاه می تواند دستور ارجاع امر به هیئت سه نفره کارشناسی (یا تعداد بیشتر) را صادر کند.

عواقب عدم حضور طرفین در جلسات کارشناسی

عدم حضور هر یک از طرفین در جلسات کارشناسی (مانند معاینه محلی) یا عدم ارائه مدارک لازم به کارشناس، مانع انجام کارشناسی نخواهد شد و کارشناس با توجه به شواهد موجود و اطلاعات در دسترس، نظریه خود را ارائه خواهد داد. این عدم حضور می تواند به ضرر طرف غایب تمام شود.

تفاوت حیاتی: درخواست ارجاع امر به کارشناس با قرار ارجاع امر به کارشناس

در فضای دادرسی، فهم تفاوت میان درخواست ارجاع امر به کارشناس و قرار ارجاع امر به کارشناس امری حیاتی است. این دو اصطلاح گرچه مرتبط به هم هستند، اما ماهیت و منشأ متفاوتی دارند و درک آن ها برای هر یک از طرفین دعوا یا وکلا ضروری است.

درخواست (خواهان/خوانده)

درخواست ارجاع امر به کارشناس یک اقدام از سوی طرفین دعوا (خواهان یا خوانده) است. این عمل، نشان دهنده تمایل و استدلال یک طرف برای متقاعد کردن دادگاه به لزوم استفاده از نظر یک متخصص در زمینه خاصی از پرونده است. در واقع، طرف دعوا با تقدیم لایحه ای به دادگاه، دلایل خود را برای نیاز به کارشناسی تشریح می کند و از دادگاه می خواهد که دستور ارجاع موضوع به کارشناس را صادر کند. این یک میل یا پیشنهاد از سوی طرفین به مرجع قضایی است.

قرار (دادگاه/شورا)

در مقابل، قرار ارجاع امر به کارشناس یک تصمیم قضایی است که توسط دادگاه یا شورای حل اختلاف صادر می شود. این قرار، نتیجه بررسی درخواست طرفین یا تشخیص خود دادگاه مبنی بر لزوم کارشناسی است. قرار کارشناسی یک رأی ماهوی نیست (یعنی حکم قطعی درباره اصل دعوا را صادر نمی کند)، بلکه یک رأی اعدادی یا تکمیلی است که برای آماده سازی پرونده جهت صدور حکم نهایی صادر می شود. با صدور این قرار، دادگاه به کارشناس دستور می دهد تا در مورد امور مشخصی بررسی و اظهارنظر کند. این یک دستور یا حکم از سوی مرجع قضایی است که اجرای آن الزامی است.

به بیان ساده: شما درخواست می دهید و دادگاه قرار صادر می کند.

نمونه قرار ارجاع امر به کارشناس (صرفاً برای اطلاع رسانی)

نمونه زیر، مثالی از یک قرار کارشناسی است که توسط دادگاه صادر می شود. این نمونه صرفاً برای آشنایی شما با فرمت و محتوای چنین قراری ارائه شده و یک سند حقوقی است که از سوی دادگاه صادر می گردد، نه متنی که طرفین دعوا آن را تنظیم کنند:

بسمه تعالی

قرار ارجاع امر به کارشناس

کلاسه پرونده: [کلاسه پرونده]

شماره بایگانی شعبه: [شماره بایگانی]

تاریخ صدور: [تاریخ]

در خصوص دعوی آقای/خانم [نام خواهان] فرزند [نام پدر خواهان] به نشانی [آدرس خواهان] به طرفیت آقای/خانم [نام خوانده] فرزند [نام پدر خوانده] به نشانی [آدرس خوانده] به خواسته [خواسته دعوا به اختصار]، نظر به ماهیت فنی و تخصصی موضوع مطروحه و اینکه تشخیص و ارزیابی [امور مورد نیاز کارشناسی] خارج از حیطه دانش قضایی می باشد و به منظور روشن شدن ابعاد حقیقی موضوع جهت صدور رأی مقتضی، دادگاه مستنداً به ماده ۲۵۷ قانون آیین دادرسی دادگاه های عمومی و انقلاب در امور مدنی، قرار ارجاع امر به کارشناس رسمی دادگستری در رشته [رشته کارشناسی] را صادر و اعلام می دارد.

کارشناس منتخب مکلف است ظرف مدت [مثلاً: یک ماه] از تاریخ ابلاغ قرار و وصول دستمزد، با مراجعه به محل [در صورت نیاز به معاینه محلی] و بررسی کلیه اسناد و مدارک موجود در پرونده و تحقیق از مطلعین [در صورت لزوم]، نسبت به موارد ذیل اظهارنظر کتبی و مستدل خود را به این دادگاه ارائه نماید:

1. [سوال اول کارشناسی]
2. [سوال دوم کارشناسی]
3. [سوال سوم کارشناسی]

دستمزد کارشناس مبلغ [مبلغ دستمزد] ریال تعیین و پرداخت آن به عهده [نام مسئول پرداخت، مثلاً: خواهان] می باشد. مقرر است دفتر، پس از ابلاغ این قرار به طرفین، دستمزد کارشناس را از متقاضی وصول و فیش مربوطه را ضمیمه پرونده نماید. پس از پرداخت دستمزد، قرار به کارشناس محترم آقای/خانم [نام کارشناس] ابلاغ تا اقدامات لازم معمول و نظریه ایشان به دادگاه تقدیم گردد.

رئیس شعبه [شماره شعبه] دادگاه عمومی/انقلاب [محل دادگاه]

امضا و مهر

این نمونه، تفاوت فاحش بین یک درخواست از جانب طرف دعوا و دستوری از جانب مقام قضایی را به خوبی نشان می دهد. دانستن این تفاوت به شما کمک می کند تا در هر مرحله از پرونده، انتظارات واقع بینانه ای داشته باشید و اقدامات لازم را به درستی انجام دهید.

نتیجه گیری

در دنیای پیچیده دعاوی حقوقی، «درخواست ارجاع امر به کارشناس» یک ابزار حقوقی قدرتمند و حیاتی است که می تواند مسیر پرونده را به طور چشمگیری تغییر دهد. این درخواست، پلی میان ابهامات فنی و تشخیص قضایی است و به قاضی کمک می کند تا با بهره گیری از دانش تخصصی اهل فن، رأیی عادلانه و مستند صادر کند. هر یک از طرفین دعوا، چه خواهان و چه خوانده، می توانند با ارائه یک درخواست مستدل و دقیق، به اثبات ادعاهای خود یا دفاع از آن ها بپردازند.

دقت در تنظیم این درخواست، بیان واضح و بدون ابهام امور مورد ارجاع به کارشناس و طرح سوالات شفاف، از اهمیت ویژه ای برخوردار است. همچنین، شناخت مبانی قانونی این فرایند، به ویژه ماده ۲۵۷ قانون آیین دادرسی مدنی، و آگاهی از تفاوت کلیدی میان «درخواست» طرفین و «قرار» صادر شده توسط دادگاه، از خطاهای احتمالی جلوگیری کرده و به شما کمک می کند تا با آمادگی کامل مراحل بعدی دادرسی را پیگیری کنید. از زمان مناسب تقدیم درخواست تا پرداخت به موقع دستمزد کارشناس و حق اعتراض به نظریه وی، هر گام در این مسیر نیازمند توجه و دانش حقوقی است.

تجربه نشان می دهد که در پرونده های حقوقی پیچیده، مشورت با یک وکیل مجرب می تواند راهگشا باشد. یک وکیل کارآزموده می تواند شما را در تنظیم صحیح لایحه درخواست کارشناسی، طرح دقیق سوالات و پیگیری مؤثر مراحل پس از آن یاری رساند و از بروز اشتباهاتی که ممکن است به سقوط دلیل شما منجر شود، جلوگیری کند. درخواست ارجاع امر به کارشناس، نه تنها یک اقدام قانونی، بلکه یک استراتژی هوشمندانه برای دفاع از حقوق شما در محاکم قضایی است.