تعداد شهود در تعدیل مهریه | شرایط و نکات کلیدی شهادت
تعداد شهود در تعدیل مهریه
برای تعدیل مهریه و اثبات تغییر وضعیت مالی، معمولاً حضور دو شاهد مرد عادل و مطلع در دادگاه الزامی است. این شهود باید از جزئیات درآمد و زندگی زوج آگاهی کافی داشته باشند و قبل از جلسه دادرسی در سامانه ثنا ثبتنام کرده باشند تا شهادتشان پذیرفته شود. تغییر شرایط مالی میتواند چالشهای فراوانی را در مسیر زندگی مشترک ایجاد کند، بهویژه زمانی که پای تعهدات مالی سنگین مانند مهریه در میان باشد. گاهی اوقات، با وجود نیت خوب و تمایل به ایفای تعهد، اوضاع و احوال اقتصادی چنان دگرگون میشود که ادامه پرداخت اقساط مهریه به روال سابق، عملاً غیرممکن میگردد. در چنین موقعیتی، قانون راهکاری تحت عنوان “تعدیل اقساط مهریه” پیشبینی کرده است تا زوج بتواند با ارائه دلایل و مستندات کافی، از دادگاه درخواست کند تا میزان اقساط مهریه متناسب با وضعیت جدید مالی او تعیین شود. این مسیر قانونی، هرچند به ظاهر ساده مینماید، اما پیچیدگیها و الزامات خاص خود را دارد که عدم رعایت آنها میتواند به نتیجه نرسیدن دادخواست منجر شود. یکی از مهمترین و گاه پرابهامترین بخشهای این فرآیند، نقش و اهمیت شهود است. بسیاری از زوجین و حتی مشاوران، در مورد تعداد دقیق شهود، شرایط آنها و همچنین لزوم ثبتنام در سامانههای قضایی دچار سردرگمی میشوند. این نوشتار سعی دارد تا با ارائه اطلاعاتی جامع و دقیق، تمامی ابهامات پیرامون تعداد و الزامات شهود در دعوای تعدیل مهریه را برطرف سازد و راهنمایی روشن برای پیمودن این مسیر حقوقی باشد.
تعدیل مهریه چیست و چرا اثبات آن به شهود نیاز دارد؟
وقتی زوجی محکوم به پرداخت مهریه به صورت اقساط میشود و پس از مدتی، به دلایل مختلفی مانند از دست دادن شغل، بیماری، یا افزایش غیرمنتظره هزینههای زندگی، توانایی پرداخت اقساط مقرر را از دست میدهد، قانون به او اجازه میدهد تا از دادگاه تقاضای “تعدیل اقساط مهریه” کند. این حق، بر پایه ماده ۱۱ قانون نحوه اجرای محکومیتهای مالی بنا شده است که به محکومعلیه (زوج) اجازه میدهد با اثبات تغییر در وضعیت مالی، از دادگاه بخواهد تا ترتیب پرداخت دین را تغییر دهد. هدف از این دعوا، در واقع بازنگری در اقساطی است که پیش از این تعیین شدهاند و اثبات این نکته که ادامه پرداخت به همان روال گذشته، موجب عسر و حرج و سختی برای زوج میشود. این دعوا، نه به معنای فرار از دین، بلکه تلاشی برای متناسبسازی تعهد با واقعیتهای موجود است.
تعدیل مهریه با “دعوای اعسار از پرداخت مهریه” تفاوتهای بنیادینی دارد. در دعوای اعسار، زوج ادعا میکند که از ابتدا توانایی پرداخت کامل مهریه را نداشته و قادر به پرداخت یکجای آن نیست و تقاضای تقسیط میکند. اما در تعدیل مهریه، زوج در گذشته توانایی پرداخت اقساط را داشته، اما اکنون به دلیل تغییرات مالی، قادر به پرداخت اقساط قبلی نیست و تقاضای تغییر میزان اقساط را دارد. این تمایز در نوع اثبات و همچنین نقش شهود بسیار حیاتی است. در دعوای اعسار، شهود باید گواهی دهند که زوج از ابتدا و در زمان مطالبه مهریه، قادر به پرداخت آن نبوده است، در حالی که در دعوای تعدیل، شهود باید بر تغییر وضعیت مالی زوج در مقایسه با زمان تعیین اقساط قبلی شهادت دهند. این تغییر وضعیت مالی باید چشمگیر و دائمی باشد و نه صرفاً موقتی و گذرا. برای مثال، از دست دادن یک شغل ثابت با درآمد بالا و عدم یافتن شغل جایگزین مناسب، یا افزایش هزینههای درمانی سنگین و طولانیمدت، میتواند دلایلی برای تغییر وضعیت مالی محسوب شوند.
هدف از شهادت شهود در دعوای تعدیل مهریه، دقیقاً اثبات همین “تغییرات مهم و دائمی در وضعیت مالی زوج” است. شهود با آگاهی از زندگی و معیشت زوج، میتوانند به دادگاه کمک کنند تا تصویری واقعی از شرایط اقتصادی فعلی او به دست آورد. قاضی با شنیدن شهادت افرادی که از نزدیک با زندگی زوج آشنایی دارند، میتواند درستی ادعای او مبنی بر کاهش توان مالی را ارزیابی کند. این شهادتها، به عنوان یک قرینه قوی و یک مدرک مکمل، در کنار سایر اسناد و مدارک مالی (مانند فیش حقوقی، گواهی بانکی، لیست بیمه و …) قرار میگیرند و به قاضی در اتخاذ تصمیمی عادلانه کمک میکنند. اهمیت شهود در اینجاست که گاهی اسناد و مدارک به تنهایی نمیتوانند تمام ابعاد تغییر وضعیت مالی را به وضوح نشان دهند و شهادت افراد مطلع، میتواند خلاءهای موجود را پر کند.
تعداد دقیق شهود لازم برای تعدیل مهریه
یکی از پرتکرارترین و شاید پرابهامترین پرسشها در مورد دعوای تعدیل مهریه، تعداد دقیق شهودی است که باید به دادگاه معرفی شوند. پاسخ صریح و قطعی به این پرسش، بر اساس رویه قضایی جاری و قوانین مربوط به اثبات دعاوی مالی، این است که **معمولاً دو شاهد مرد عادل و مطلع برای اثبات تغییر وضعیت مالی زوج کفایت میکند.** این استاندارد، ریشه در فقه اسلامی و قوانین مدنی ایران دارد که شهادت دو مرد را برای اثبات بسیاری از دعاوی مالی کافی میداند. بنابراین، زوجینی که قصد طرح دادخواست تعدیل مهریه را دارند، باید در تلاش برای معرفی حداقل دو نفر شاهد مرد باشند که از شرایط آنها آگاهی کامل دارند و میتوانند به روشنی تغییر وضعیت مالی او را برای دادگاه تشریح کنند.
شاید در برخی فرمهای حقوقی یا گفتار عامه، به تعداد بیشتری از شهود، مثلاً چهار نفر، اشاره شده باشد که این موضوع میتواند باعث سردرگمی شود. این تصور ممکن است از برخی دعاوی خاص که نیاز به تعداد بیشتری شهود دارند (مانند زنا) نشأت گرفته باشد، یا صرفاً یک احتیاط اضافی برای افزایش وزن دلیل باشد. اما از نظر قانونی و رویه قضایی در دادگاههای خانواده، برای اثبات تغییر وضعیت مالی و درخواست تعدیل مهریه، الزام قانونی برای معرفی چهار شاهد وجود ندارد و حضور دو شاهد مرد واجد شرایط کاملاً کافی است. حتی گاهی ممکن است دادگاه برای حصول اطمینان بیشتر، از شهود دیگری نیز دعوت کند، اما این به معنای الزام آور بودن تعداد اولیه چهار نفر نیست.
با این حال، ممکن است در شرایطی، دسترسی به دو شاهد مرد واجد شرایط دشوار باشد. در چنین مواردی، این پرسش مطرح میشود که آیا شهادت زنان نیز قابل پذیرش است؟ با استناد به قوانین مربوط به شهادت، در دعاوی مالی، شهادت یک مرد و دو زن نیز میتواند پذیرفته شود. این امر به این معناست که اگر زوج نتوانست دو شاهد مرد معرفی کند، میتواند با معرفی یک مرد و دو زن که از وضعیت مالی او مطلع هستند، ادعای خود را اثبات کند. اما نکته مهم این است که همواره در این نوع دعاوی، شهادت دو مرد ارجحیت دارد و معمولاً دادگاهها ترجیح میدهند که شهادت مردان را بشنوند، چرا که از نظر حقوقی اعتبار کاملتری دارد. بنابراین، تلاش اولیه باید برای معرفی دو شاهد مرد باشد و تنها در صورت عدم امکان، به سراغ شهادت ترکیبی از مرد و زن رفت. نکته حیاتی دیگر این است که شهود باید مستقیماً از تغییر وضعیت مالی زوج اطلاع داشته باشند و صرفاً بر اساس شنیدهها یا حدس و گمان شهادت ندهند.
برای اثبات تغییر وضعیت مالی و درخواست تعدیل مهریه، معمولاً حضور دو شاهد مرد عادل و مطلع در دادگاه الزامی است.
آیا ثبتنام شهود در سامانه ثنا برای تعدیل مهریه الزامی است؟
در گذشتهای نه چندان دور، حضور شهود در دادگاه و ادای شهادت، بدون نیاز به ثبتنام قبلی در سامانههای الکترونیکی، امکانپذیر بود. اما با توسعه و گسترش سیستم قضایی الکترونیک و اجباری شدن ثبتنام در سامانه ثنا برای تمامی اشخاص مرتبط با پروندهها، رویه به کلی تغییر کرده است. به منظور افزایش سرعت، دقت و شفافیت در فرآیند دادرسی و همچنین احراز هویت دقیق افراد، اکنون پاسخ صریح و بهروز به این پرسش که آیا ثبتنام شهود در سامانه ثنا برای تعدیل مهریه الزامی است، **بله، است.** تمامی اشخاصی که قرار است در یک پرونده قضایی به عنوان شاهد حضور یابند و شهادت دهند، باید پیش از حضور در دادگاه و در صورت لزوم ارائه شهادت، در سامانه ثنا ثبتنام کرده باشند.
دلایل متعددی برای این الزام وجود دارد که هم به نفع سیستم قضایی و هم به نفع خود شهود است. یکی از مهمترین دلایل، امکان دریافت ابلاغیههای قضایی به صورت الکترونیکی است. در صورت نیاز به حضور مجدد شاهد یا اطلاعرسانی در مورد روند پرونده، ابلاغیهها از طریق سامانه ثنا به حساب کاربری شهود ارسال میشود و این امر از هرگونه ادعای عدم اطلاع یا عدم ابلاغ جلوگیری میکند. دلیل دیگر، احراز هویت دقیق و بیابهام شهود است. ثبتنام در سامانه ثنا مستلزم احراز هویت دقیق فرد است که این امر از هرگونه جعل هویت یا ارائه شهادت توسط افراد نامشخص جلوگیری میکند و اعتبار شهادت را افزایش میدهد. همچنین، این رویکرد به جلوگیری از اطاله دادرسی کمک شایانی میکند، زیرا نیاز به شناسایی حضوری و تأیید هویت در هر جلسه دادگاه از بین میرود و روند رسیدگی سرعت مییابد.
عدم ثبتنام شهود در سامانه ثنا میتواند عواقب جدی برای زوجی که درخواست تعدیل مهریه کرده است، به دنبال داشته باشد. در صورت عدم ثبتنام، قاضی ممکن است شهادت شهود را نپذیرد و آن را فاقد اعتبار قانونی بداند. این امر میتواند منجر به تضعیف ادعای زوج و در نهایت، رد دادخواست تعدیل مهریه شود. حتی در بهترین حالت، عدم ثبتنام میتواند باعث تأخیر طولانی در رسیدگی به پرونده شود، زیرا دادگاه مجبور خواهد بود برای احراز هویت شهود یا تکمیل روند، جلسات دیگری را تعیین کند یا از زوج بخواهد که شهود را با ثبتنام کامل معرفی کند. بنابراین، برای اطمینان از پیشبرد صحیح و سریع پرونده، زوج باید از ثبتنام به موقع شهود خود در سامانه ثنا اطمینان حاصل کند. این یک گام ضروری و اساسی در فرآیند فعلی دادرسی است که نباید نادیده گرفته شود.
نقش و اعتبار استشهاد محلی در دعوای تعدیل مهریه
در کنار شهادت شفاهی شهود در دادگاه، یکی دیگر از مدارکی که اغلب در پروندههای تعدیل مهریه مطرح میشود، “استشهاد محلی” است. استشهاد محلی در واقع برگهای است که تعدادی از افراد مطلع، معمولاً همسایگان، کسبه محل یا دوستان نزدیک زوج، با امضای خود گواهی میدهند که از وضعیت مالی زوج اطلاع دارند و تغییرات ایجاد شده در زندگی او را تأیید میکنند. این برگه، حاوی جزئیاتی از وضعیت مالی قبلی و فعلی زوج، دلایل تغییر و تاریخهای مربوطه است و توسط شاهدان امضا و اثر انگشت میشود.
اما نکته مهمی که باید به آن توجه داشت، تفاوت اساسی استشهاد محلی با شهادت رسمی در دادگاه است. استشهاد محلی، به خودی خود و به تنهایی، نمیتواند جایگزین حضور شهود در دادگاه و ادای شهادت رسمی شود. قوانین ایران شهادت را به صورت شفاهی و در حضور قاضی معتبر میداند تا قاضی بتواند با طرح سوالات لازم، به درستی یا نادرستی شهادت پی ببرد و از شرایط شاهد (مانند عدالت و اطلاع) اطمینان حاصل کند. بنابراین، هرچند استشهاد محلی میتواند به عنوان یک مدرک کمکی و قرینه، همراه با دادخواست به دادگاه ارائه شود، اما الزاماً به معنای رفع نیاز به حضور شهود در دادگاه نیست.
نحوه تنظیم و ارائه استشهاد محلی نیز دارای اهمیت است. محتوای استشهاد باید دقیق، شفاف و بدون ابهام باشد و به طور مشخص به تغییر وضعیت مالی زوج و دلایل آن اشاره کند. نام و نام خانوادگی، شماره ملی، آدرس و شماره تماس دقیق امضاکنندگان باید به وضوح قید شود. گاهی اوقات، برای افزایش اعتبار استشهاد، افراد امضاکننده میتوانند آن را در دفتر اسناد رسمی گواهی امضا کنند یا به تأیید مقامات محلی (مانند شورای محل یا معتمدین) برسانند، هرچند این امر همیشه الزامی نیست و در رویه قضایی، اهمیت کمتری نسبت به شهادت حضوری دارد. ارائه استشهاد محلی به عنوان ضم ضمائم دادخواست، میتواند به قاضی دیدگاه اولیه و مثبتی نسبت به ادعای زوج بدهد و ذهن او را برای شنیدن شهادت شهود در جلسه دادگاه آماده سازد.
اهمیت استشهاد محلی به عنوان قرینه و دلیلی کمکی برای تقویت ادعای زوج است. وقتی قاضی علاوه بر مدارک مالی، یک استشهاد محلی با امضاهای متعدد و معتبر را مشاهده میکند، این امر میتواند باورپذیری ادعای زوج را افزایش دهد. استشهاد محلی نشان میدهد که نه تنها خود زوج، بلکه افراد دیگری در اجتماع نیز از تغییر شرایط مالی او آگاه و مطلع هستند. با این حال، باید همواره به یاد داشت که در صورت عدم حضور شهود در دادگاه و عدم ادای شهادت شفاهی، صرف استشهاد محلی به ندرت میتواند به تنهایی منجر به تعدیل مهریه شود. این مدرک بیشتر نقش یک تقویتکننده را ایفا میکند و نه یک دلیل قاطع و جایگزین.
شرایط لازم برای شهود تعدیل مهریه
پذیرش شهادت در دادگاه، فرآیندی دقیق است که نه تنها به محتوای شهادت، بلکه به شرایط و ویژگیهای خود شاهد نیز بستگی دارد. برای اینکه شهادت یک فرد در دعوای تعدیل مهریه مؤثر واقع شود و مورد پذیرش قاضی قرار گیرد، شاهد باید دارای صلاحیتهای عمومی و اختصاصی باشد. این شرایط، در قوانین شرعی و حقوقی ایران ریشه دارند و هدفشان تضمین صحت و اعتبار شهادت است تا عدالت به بهترین شکل ممکن اجرا شود.
صلاحیتهای عمومی شهود
این صلاحیتها برای تمامی انواع شهادتها در دعاوی مختلف الزامی هستند و قاضی پیش از شنیدن شهادت، به بررسی آنها میپردازد:
- بلوغ: شاهد باید به سن قانونی بلوغ رسیده باشد.
- عقل: شاهد باید از سلامت عقلی کامل برخوردار باشد و جنون (دائمی یا ادواری) نداشته باشد.
- ایمان: شاهد باید مسلمان باشد (برای شهادت در دادگاههای اسلامی).
- عدالت: این مهمترین شرط است. شاهد عادل کسی است که مرتکب گناه کبیره نمیشود و بر گناهان صغیره اصرار نمیورزد. او باید به تقوا و راستگویی معروف باشد. قاضی معمولاً با استعلام از معتمدین محل یا مشاهدات خود، به وضعیت عدالت شاهد پی میبرد.
- طهارت مولد: به معنای حلالزادگی شاهد است.
صلاحیتهای اختصاصی برای دعوای تعدیل مهریه
علاوه بر صلاحیتهای عمومی، برای شهادت در پرونده تعدیل مهریه، شهود باید ویژگیهای خاصی را نیز دارا باشند که مستقیماً به موضوع دعوا مرتبط است:
- اطلاع کامل از وضعیت مالی فعلی و قبلی زوج: این شرط کلیدیترین ویژگی برای شهود در این پرونده است. شهود باید دقیقاً بدانند که وضعیت مالی زوج پیش از این چگونه بوده و چه تغییراتی در آن ایجاد شده است. این اطلاع باید مستقیم باشد، نه بر اساس شنیدهها یا حدس و گمان. برای مثال، همسایهای که شاهد از دست دادن شغل زوج و کاهش سطح زندگی او بوده، یا دوستی که از وضعیت کسبوکار زوج و ورشکستگی او مطلع است، میتواند شاهد مناسبی باشد. چگونگی کسب این اطلاع بسیار مهم است؛ شاهد باید بتواند برای قاضی توضیح دهد که چگونه و از چه طریق از این تغییرات باخبر شده است.
- عدم ذینفع بودن در نتیجه دعوا: شاهد نباید هیچ نفع مادی یا معنوی مستقیمی از نتیجه تعدیل مهریه داشته باشد. برای مثال، طلبکار زوج که در صورت تعدیل مهریه، زودتر به طلب خود میرسد، نمیتواند شاهد باشد.
- عدم خصومت با طرف مقابل (زوجه): شاهد نباید با طرف مقابل (زوجه) خصومت شخصی داشته باشد، زیرا این امر میتواند بر بیطرفی شهادت او تأثیر بگذارد.
- عدم اشتغال به شغل تکدیگری یا ولگردی: این شرط نیز از اصول عمومی شهادت است که به اعتبار اجتماعی و اخلاقی شاهد مربوط میشود.
اهمیت صداقت و شفافیت شهود در بیان حقیقت را نمیتوان دست کم گرفت. یک شاهد صادق و مطلع، میتواند با بیانی رسا و بدون اغراق، به قاضی در درک صحیح وضعیت کمک کند. قاضی دادگاه با طرح سوالاتی از شهود، سعی میکند از میزان آگاهی و صداقت آنها اطمینان حاصل کند. بنابراین، انتخاب شهودی که علاوه بر داشتن شرایط فوق، توانایی بیان واضح و مستدل واقعیتها را نیز داشته باشند، از اهمیت بالایی برخوردار است.
روند ارائه دادخواست تعدیل مهریه و زمانبندی معرفی شهود
برای شروع دعوای تعدیل مهریه، زوج باید یک فرآیند حقوقی مشخص را دنبال کند. این فرآیند با تهیه مدارک و مستندات لازم آغاز میشود و تا مراحل دادرسی در دادگاه ادامه مییابد. آشنایی با این روند و زمانبندی صحیح برای معرفی شهود، میتواند شانس موفقیت در پرونده را به طور چشمگیری افزایش دهد.
گام به گام: از تهیه مدارک تا ثبت دادخواست
- جمعآوری مدارک: اولین و شاید مهمترین گام، جمعآوری مستنداتی است که تغییر وضعیت مالی زوج را اثبات کند. این مدارک میتواند شامل موارد زیر باشد:
- فیش حقوقی: اگر زوج کارمند است و حقوق او کاهش یافته.
- گواهی بانکی: پرینت حسابهای بانکی که کاهش موجودی یا تراکنشها را نشان میدهد.
- لیست بیمه: برای اثبات قطع همکاری یا کاهش حقوق بیمهای.
- مدارک مربوط به اخراج یا ورشکستگی: در صورت از دست دادن شغل یا کسبوکار.
- قبوض و فاکتورهای هزینههای غیرمترقبه: مانند هزینههای درمانی سنگین و طولانیمدت.
- استشهاد محلی: هرچند به تنهایی کافی نیست، اما به عنوان یک قرینه مهم، میتواند همراه با دادخواست ارائه شود.
تمام این مدارک باید به روشنی نشاندهنده کاهش توان مالی زوج در مقایسه با زمان تعیین اقساط قبلی باشند.
- تنظیم دادخواست: پس از جمعآوری مدارک، زوج باید با مراجعه به یک وکیل متخصص یا دفاتر خدمات قضایی، دادخواست تعدیل اقساط مهریه را تنظیم کند. در متن دادخواست، باید به صراحت به دلایل تغییر وضعیت مالی و درخواست تعدیل اقساط اشاره شود و تمامی مدارک جمعآوری شده، به عنوان ضمائم پیوست گردند.
- ثبت دادخواست در دفاتر خدمات قضایی: دادخواست تنظیم شده به همراه ضمائم، از طریق دفاتر خدمات الکترونیک قضایی به دادگاه خانواده ارسال میشود. در این مرحله، تمامی افراد مرتبط با پرونده، از جمله زوج و شهود احتمالی، باید در سامانه ثنا ثبتنام کرده باشند.
زمان مناسب برای معرفی شهود
معمولاً معرفی شهود در دو مرحله میتواند صورت گیرد:
- در دادخواست اولیه: زوج میتواند در همان دادخواست اولیه خود، اسامی و مشخصات شهود را ذکر کند و از دادگاه تقاضا کند که در جلسه دادرسی از آنها دعوت به عمل آورد. این کار به قاضی این امکان را میدهد که از همان ابتدا بداند که قرار است شهادتی نیز در پرونده مطرح شود.
- در جلسه دادگاه: حتی اگر در دادخواست اولیه نام شهود ذکر نشده باشد، زوج میتواند در جلسه دادرسی (یا جلسات بعدی که توسط قاضی تعیین میشود) شهود خود را به دادگاه معرفی کند. قاضی پس از بررسی ادله و مدارک اولیه، ممکن است خود نیاز به شنیدن شهادت شهود را تشخیص دهد و از زوج بخواهد تا آنها را در جلسه بعدی حاضر کند.
اهمیت تطابق شهادت شفاهی با محتوای استشهاد (در صورت وجود) بسیار بالاست. اگر استشهاد محلی ارائه شده باشد، شهودی که در دادگاه حاضر میشوند، باید مطالبی را تأیید کنند که در استشهاد نیز ذکر شده است. هرگونه تناقض میتواند به اعتبار شهادت آسیب برساند و حتی ممکن است قاضی را به تردید در صداقت شهود وادارد. قاضی دادگاه در دعوای تعدیل مهریه، نقش محوری دارد. او با توجه به مجموعه ادله ارائه شده، شامل مدارک مالی و شهادت شهود، تصمیم میگیرد که آیا تغییر وضعیت مالی زوج به حدی است که تعدیل اقساط را توجیه کند یا خیر. قاضی این اختیار را دارد که لزوم حضور شهود را تشخیص دهد، از آنها سوال کند و شهادت آنها را ارزیابی کند. اگر قاضی تشخیص دهد که شهادت شهود به دلیل عدم اطلاع کافی، عدم عدالت یا تناقض، قابل پذیرش نیست، میتواند به آن استناد نکند و حکم بر اساس سایر دلایل صادر کند. بنابراین، انتخاب شهود مطلع و صادق و همچنین برنامهریزی دقیق برای حضور آنها در دادگاه، از اهمیت حیاتی برخوردار است.
در صورت عدم ثبتنام شهود در سامانه ثنا، قاضی ممکن است شهادت آنها را نپذیرد و این میتواند منجر به رد دادخواست تعدیل مهریه شود.
نکات کلیدی برای تعدیل مهریه و پرسشهای متداول
آیا میتوان بدون شهود تعدیل مهریه را درخواست کرد؟
درخواست تعدیل مهریه بدون شهود کاملاً ممکن است، اما شانس موفقیت آن بستگی به قوت و کامل بودن سایر ادله و مستندات دارد. اگر زوج بتواند با ارائه مدارک قوی و بیچونوچرای مالی مانند گزارشات بانکی، اسناد رسمی از دست دادن شغل یا ورشکستگی، گواهیهای درمانی و فاکتورهای هزینههای ضروری و سنگین، به طور کامل و بدون ابهام تغییر وضعیت مالی خود را اثبات کند، ممکن است قاضی بدون نیاز به شهادت شهود نیز حکم به تعدیل مهریه دهد. با این حال، باید در نظر داشت که در بسیاری از موارد، بهویژه زمانی که مدارک به تنهایی نمیتوانند تصویری کامل و قانعکننده ارائه دهند، حضور شهود میتواند به عنوان یک عامل تقویتکننده و تکمیلکننده نقش بسیار مهمی ایفا کند. شانس موفقیت در چنین پروندهای، بدون شهود، معمولاً کمتر از حالتی است که شهادت مطلعان نیز همراه با مدارک ارائه میشود.
اگر قاضی شهود را احضار نکرد یا شهادت آنها را نپذیرفت، چه باید کرد؟
گاهی ممکن است قاضی با توجه به کامل بودن مدارک و ادله دیگر، نیازی به شنیدن شهادت شهود نبیند و آنها را احضار نکند. در این صورت، جای نگرانی نیست و تصمیم قاضی بر اساس صلاحدید او و ادله موجود است. اما اگر قاضی شهود را احضار کرد ولی شهادت آنها را به دلایلی مانند عدم اطلاع کافی، عدم عدالت، تناقض در گفتهها، یا وجود خصومت با طرف مقابل نپذیرفت، وضعیت پیچیدهتر میشود. در این حالت، زوج باید تلاش کند تا با ارائه مستندات بیشتر و قویتر، ادعای خود را اثبات کند. همچنین، امکان تجدیدنظرخواهی از رأی دادگاه بدوی وجود دارد و در مرحله تجدیدنظر، میتوان مجدداً دلایل و مستندات، از جمله شهادت شهود (در صورتی که نقص شکلی یا ماهوی در پذیرش شهادتشان وجود داشته باشد)، را مطرح کرد.
آیا شهود باید از بستگان زوج باشند؟
خیر، هیچ الزام قانونی برای اینکه شهود از بستگان درجه اول یا دوم زوج باشند، وجود ندارد. آنچه اهمیت دارد، “اطلاع کامل” شهود از وضعیت مالی زوج و تغییرات آن است. در واقع، گاهی اوقات شهادت افراد غیرفامیل (مانند همسایه یا همکار) که به طور مستمر و از نزدیک با زندگی زوج در ارتباط بودهاند، میتواند از اعتبار بیشتری برخوردار باشد، زیرا شائبه ذینفع بودن یا تعصب فامیلی در آنها کمتر است. البته، اگر بستگان نزدیک نیز دارای شرایط لازم باشند و از جزئیات مالی زوج مطلع باشند، شهادت آنها نیز پذیرفته میشود، به شرطی که شرایط عمومی و اختصاصی شهادت را داشته باشند و از عدالت برخوردار باشند و ذینفع مستقیم در پرونده نباشند.
آیا شهود باید قبل از ثبت دادخواست در سامانه ثنا ثبتنام کنند؟
بله، با توجه به الزامات قانونی فعلی و رویه قضایی، بهتر است که شهود قبل از حضور در دادگاه و حتیالامکان قبل از ثبت دادخواست (یا حداقل بلافاصله پس از ثبت دادخواست و پیش از جلسه رسیدگی) در سامانه ثنا ثبتنام کرده باشند. این کار فرآیند دادرسی را تسهیل میکند و از تأخیر یا رد احتمالی شهادت جلوگیری مینماید. ثبتنام در سامانه ثنا به منظور احراز هویت و امکان ارسال ابلاغیههای الکترونیکی برای تمامی اشخاص مرتبط با پرونده، از جمله شهود، ضروری است. اگر شهود ثبتنام نکرده باشند، ممکن است در روز دادگاه با مشکل مواجه شوند و قاضی شهادت آنها را نپذیرد تا زمانی که ثبتنام انجام شود.
در صورت اختلاف در شهادت شهود، تصمیم دادگاه چیست؟
اگر شهود معرفی شده، در شهادت خود دچار اختلاف شوند یا نکات متناقضی را بیان کنند، این امر میتواند به شدت بر اعتبار شهادت آنها نزد قاضی تأثیر منفی بگذارد. در چنین شرایطی، قاضی ممکن است یکی از موارد زیر را انجام دهد:
- شهادت هر دو شاهد را به دلیل عدم قطعیت و تناقض نپذیرد.
- سعی در رفع تناقض از طریق پرسیدن سوالات بیشتر از شهود یا مواجهه دادن آنها با یکدیگر کند.
- به سایر ادله و مستندات موجود در پرونده رجوع کند و تصمیم خود را بر اساس آنها اتخاذ نماید و نقش شهادت متناقض را نادیده بگیرد یا کاهش دهد.
به همین دلیل، بسیار مهم است که شهود قبل از حضور در دادگاه، از جزئیات موضوع و آنچه قرار است شهادت دهند، کاملاً آگاه باشند و هماهنگی لازم را با زوج داشته باشند تا از هرگونه تناقض احتمالی جلوگیری شود.
نتیجهگیری
در مسیر پرچالش تعدیل مهریه، که زندگی بسیاری از زوجین را تحت تأثیر قرار میدهد، درک صحیح از الزامات قانونی و رویههای قضایی از اهمیت بالایی برخوردار است. همانطور که بیان شد، برای اثبات تغییر وضعیت مالی و درخواست تعدیل اقساط مهریه، نقش شهود میتواند بسیار حیاتی باشد. در این زمینه، لازم است که به نکات اصلی این فرآیند توجه ویژهای شود: تعداد دو شاهد مرد عادل و مطلع، اغلب برای اثبات ادعا کافی است و از سردرگمی در مورد تعداد بیشتر شهود باید پرهیز کرد. الزام ثبتنام شهود در سامانه ثنا، گامی نوین در فرآیند دادرسی الکترونیک است که رعایت آن برای پذیرش شهادت ضروری است. همچنین، استشهاد محلی هرچند به تنهایی جایگزین شهادت حضوری نیست، اما میتواند به عنوان یک قرینه و مدرک مکمل، ادعای زوج را تقویت کند.
تأکید بر اهمیت دقت، صداقت و برنامهریزی صحیح در انتخاب و معرفی شهود، قلب این فرآیند حقوقی است. شهودی که از شرایط مالی زوج کاملاً مطلع هستند، از عدالت برخوردارند و میتوانند با صداقت و وضوح شهادت دهند، میتوانند وزن قابل توجهی به پرونده ببخشند. در نهایت، پیچیدگیهای حقوقی و ظرافتهای رویه قضایی، این حقیقت را روشن میسازد که مشاوره با یک وکیل متخصص در امور خانواده و مهریه، نه یک انتخاب، بلکه یک ضرورت است. یک وکیل کارآزموده میتواند با بررسی دقیق شرایط پرونده، راهنماییهای لازم را در مورد جمعآوری مدارک، انتخاب شهود، تنظیم دادخواست و حضور در جلسات دادرسی ارائه دهد و شانس موفقیت در دعوای تعدیل مهریه را به طور چشمگیری افزایش دهد. این اقدام، نه تنها از اتلاف وقت و هزینه جلوگیری میکند، بلکه مسیر رسیدن به یک راه حل عادلانه را هموارتر میسازد.