معمای استرداد اسد به سوریه/ پوتین با جولانی معامله می‌کند؟
جواد مرشدی: تنها چند روز پس از سقوط حکومت بشار اسد پای هم پیمانان خارجی گروه تحریرالشام به دمشق باز شد. از مقامات ترکیه، اردن، قطر، عربستان گرفته تا آمریکا و آلمان و فرانسه و انگلستان.
روس ها که خود حامی اسد بودند و موجبات فرار وی را فراهم کردند هم از قافله عقب نماندند و روز سه‌شنبه با اعزام هیات بلندپایه رسمی به ریاست «میخائیل بوگدانوف» نماینده ویژه رئیس‌جمهور فدراسیون روسیه در امور کشورهای آفریقایی و غرب آسیا به ابو محمد الجولانی در باغ سبز نشان دادند.
روسیه که خود می داند بر خلاف گذشته جایگاهی در حاکمیت جدید سوریه نخواهد داشت در این دیدار حمایت همه‌جانبه خود را از وحدت، تمامیت ارضی و حاکمیت جمهوری عربی سوریه اعلام و برآمادگی مسکو برای گسترش کمک‌های ضروری به مردم سوریه در شرایط گذر از بحران تاکید کرد.
نکته مهم این دیدار این بود که جولانی که پیشتر از کشورهایی که مقامات و نظامیان دولت سابق سوریه از جمله بشار اسد به آنها پناهنده شده، خواسته بود که آنها را تحویل دهند در جریان گفت‌وگو با بوگدانوف، از روسیه درخواست کرد که اسد و دستیاران نزدیک او را تحویل دهد.
خواسته ای که اگر چه روس ها تاکنون به آن واکنشی نشان نداده اند ولی می تواند زمینه ساز به خطر افتادن منابع تسلیحاتی و پایگاه های نظامی آنها در خاک سوریه شود.
شعیب بهمن پژوهشگر حوزه اوراسیا در گفتگو با خبرگزاری ایران تودی به بررسی احتمال تحقق این خواسته پرداخت که در ادامه مشروح آن را می خوانید:
جولانی یا همان احمدالشرع در مذاکره با هیات روسی تقاضای استرداد بشار اسد به سوریه را داده است، این خواسته جولانی بر اساس همان کینه زندانی بودن پدری وی در زمان حافظ اسد است و یا برای رخ نمایی اقتدار گروه تحریر الشام؟ شما علت اصلی درخواست جولانی از روسیه برای استرداد اسد را در چه می دانید؟
تقریبا دلیل این خواسته مشخص است، چون جولانی و همفکران او معتقد هستند که سال ها تحت ظلم و ستم قرار گرفته اند و سرکوب شده اند، در نتیجه علاوه بر نگاه تنفری که در مورد آقای اسد وجود دارد به هر حال در بین همفکرانشان افراد زیادی را بواسطه رویارویی و درگیری با حکومت آقای اسد از دست داده اند و می خواهند او را محاکمه کنند. البته این موضوع رایجی است چون معمولا وقتی حکومت ها تغییر می کنند مقامات پیشین بعنوان متهم شناخته می شوند و حکومت های جدید خواهان استرداد آنها می شوند. برای مثال پس از انقلاب ایران، جمهوری اسلامی نیز همین خواسته را در مورد استرداد شاه داشت. البته در شرایط فعلی مسئله آقای جولانی و اسد قابل قیاس با آن موضوع نیست ولی این یک امر متداول است که وقتی حکومت های جدید بر سر کار می آیند قاعدتا برای اینکه سابقه مبارزاتی با حکومت های پیشین دارند دست به چنین اقدامی می زنند. بنابراین در این مورد هم آنها خواهان استرداد و محاکمه اسد هستند و البته نتیجه این محاکمه نیز مشخص است که چه خواهد بود.
با توجه به ارتباطات پوتین و اسد فکر می کنید روسیه به این خواسته تن خواهد داد؟
احتمال اینکه روس ها به چنین درخواستی پاسخ مثبت دهند بسیار اندک است. واقعیت این است که اگر روسیه دست به چنین اقدامی بزند در افکار متحدان خارجی خود و کشورهایی که با آنها ارتباط نزدیکی دارد نوعی تزلزل به وجود می آورد. روسیه اکنون بعنوان کشوری شناخته می شود که از متحدان خودش حتی در صورت سقوط حکومت آنها تا آخرین لحظه حمایت می کند. در نتیجه این موضوع به نوعی با وجهه و پرستیژ روسیه در هم آمیخته است. هر چند که مسئله روسیه و سوریه پیچیده تر به نظر برسد، روس ها منافعی در سوریه دارند و حفظ پایگاه های نظامی شان در این کشور برای آنها بسیار مهم است. بنظر می رسد احتمال استرداد اسد بسیار کم است و حتی اگر به مرحله ای برسند که مثلا معامله ای در مورد پایگاه های نظامی روسیه و مسئله اسد انجام شود احتمال تحویل دادن او کم است. احتمال اینکه اسد به مکان دیگری جابجا شود شاید قوی تر باشد. اصل موضوع را نمی توان تأیید کرد و باید منتظر ماند و دید که چه اتفافاتی در پیش است.
شما به پایگاه های نظامی روسیه در سوریه اشاره داشتید، معمولا منابع تسلیحاتی پایه گذار منافع اقتصادی هستند. بعنوان مثال شاهد بودیم که در عراق یا لیبی که تسلیحات نظامی شان شرقی بود از بین رفت و منابع غربی جایگزین شد. از سوی دیگر سوریه دروازه ورود روسیه به خاورمیانه بوده و این کشور منافعی برای خود در نظر داشته است. با توجه به این مساله فکر نمی کنید حداقل به صرف حفظ همان پایگاه های نظامی وارد معامله با جولانی شوند؟
مسئله اینجاست که حکومت جدید سوریه اساسا یک حکومت مستقل نیست که بخواهد با استقلال عمل به آینده سیاسی خود تصمیم گیری کند. کسانی که در سوریه بر سر کار آمده اند کاملا دست نشانده کشورهای خارجی هستند و اساسا بدون حمایت کشورهای خارجی امکان اینکه بتوانند قدرت را در دست بگیرند وجود نداشت. بنابراین بیشتر از اینکه آنها تعیین کننده باشند بازیگران خارجی پشت صحنه هستند که تعیین کننده هستند. با نفوذی که ترکیه یا آمریکا در هیات حاکمه جدید دارند اجازه اینکه مجددا سوریه به سمت روسیه گردش پیدا کند را نخواهند داد. این بازیگران پشت صحنه احساس می کنند که سوریه را بعد از دهه ها توانسته اند به دست بیاوردند و به سبد خودشان برگردانند و به هیچ وجه تمایل نخواهند داشت که عملا در آنجا روسیه یا ایران صاحب نفوذ باشند. موضوع رابطه دو جانبه بین روسیه و سوریه نیست.
با توجه به کینه و نفرتی جولانی و همفکرانش از اسد دارند احتمال تلاش در جهت ترور اسد در روسیه را چقدر محتمل می دانید؟
این احتمال همیشه وجود دارد، کمااینکه خبرهایی هم بعداز حضور اسد در روسیه در این مورد منتشر شد. این احتمال را نمی شود خیلی دور از ذهن دانست. بویژه با توجه به سابقه تروریستی که جولانی و همفکران او دارند خیلی دور از ذهن نیست که دست به چنین اقداماتی جهت از بین بردن اسد بزنند، ضمن اینکه شاید برخی از سرویس های امنیتی کشورهای خارجی هم دنبال چنین هدفی باشند. ولی به هر حال اینجا مسئله حفاظت از اسد در روسیه موضوع مهمی است و چون روس ها در انتقال اسد نقش قابل توجهی ایفا کردند بنابراین موضوع کمی جنبه حیثیتی پیدا کرده و با توجه به اینکه روس ها می دانند خیلی در حکومت آینده سوریه جایگاه برجسته ای نخواهند داشت شاید این موضوع به سادگی امکان پذیر نباشد.
۳۱۱۲۱۲