چند تا سکه تعلق میگیرد

مهریه همان تعداد سکه ای است که در عقدنامه قید شده و به محض عقد به زن تعلق می گیرد، اما قوانین اجرایی، به ویژه در مورد حبس مرد، محدودیت هایی را برای مطالبه و وصول آن در نظر می گیرند که می تواند تجربه مطالبه را پیچیده کند.

در نظام حقوقی و اجتماعی ایران، مهریه همواره موضوعی پرچالش و محل بحث بوده است. این تعهد مالی که در سند ازدواج ثبت می شود، نه تنها از جنبه حقوقی دارای اهمیت است، بلکه از ابعاد فرهنگی، اقتصادی و اجتماعی نیز بر زندگی زوجین و خانواده ها تأثیر عمیقی می گذارد. بسیاری از زوجین، چه در آغاز زندگی مشترک و چه در مواجهه با چالش های خانوادگی، با سوالات و ابهامات زیادی درباره تعداد سکه های مهریه، نحوه مطالبه و قوانین حاکم بر آن روبرو هستند. افزایش چشمگیر قیمت سکه در سال های اخیر نیز به این ابهامات دامن زده و نگرانی هایی را برای مردان و زنان ایجاد کرده است.

برای آن دسته از افرادی که در شرف ازدواج قرار دارند، شناخت دقیق قوانین مهریه می تواند در تصمیم گیری آگاهانه درباره تعیین آن یاری رسان باشد. همچنین، برای زوجینی که درگیر اختلافات خانوادگی هستند، آگاهی از حقوق و تعهدات خود در زمینه مهریه، مسیر مطالبه یا پرداخت را شفاف تر می سازد. حتی حقوق دانان و وکلا نیز همواره نیازمند به روزرسانی اطلاعات خود با آخرین تغییرات و رویه های قضایی هستند. در این میان، دغدغه های اقتصادی و اجتماعی که در جامعه مطرح می شود، به وضوح نشان دهنده نیاز به یک منبع جامع و قابل اعتماد برای پاسخگویی به این سوالات است.

مهریه چند سکه تعلق میگیرد؟ پاسخ شفاف و صریح

اولین و شاید مهم ترین سوالی که در ذهن بسیاری نقش می بندد این است که مهریه چند سکه تعلق میگیرد؟ پاسخ این سوال در ظاهر بسیار ساده است: مهریه دقیقاً همان تعداد سکه ای است که در زمان عقد نکاح و در سند ازدواج به طور رسمی قید شده است. از لحظه جاری شدن صیغه عقد، زن مالک تمام و کمال مهریه خود می شود و این حق، صرف نظر از توانایی مالی مرد برای پرداخت یکجا یا محدودیت های اجرایی بعدی، به او تعلق می گیرد. به بیان دیگر، مهریه نوعی دین بر ذمه مرد است که به محض عقد بر عهده او قرار می گیرد.

این بدان معناست که اگر در عقدنامه ۱۰۰۰ سکه بهار آزادی به عنوان مهریه ثبت شده باشد، زن مالک ۱۰۰۰ سکه است. هیچ سقف قانونی برای تعیین تعداد سکه مهریه در زمان عقد وجود ندارد و زوجین می توانند به هر تعداد که توافق کنند، مهریه را تعیین نمایند. اما این مالکیت مطلق، در مرحله اجرا و مطالبه مهریه با محدودیت ها و شرایطی مواجه می شود که اغلب منشأ سوءتفاهم ها و نگرانی ها است. بسیاری این تصور را دارند که اگر مهریه بیش از تعداد خاصی باشد، مابقی آن از بین می رود یا قابل مطالبه نیست، در حالی که این باور کاملاً نادرست است. مهریه، هر چند زیاد باشد، همچنان یک بدهی قانونی بر عهده مرد باقی می ماند، اما نحوه و میزان قابلیت اجرای آن، به ویژه از طریق اقدامات قهری مانند بازداشت، متفاوت خواهد بود. در بخش های آتی به تفصیل به این محدودیت های اجرایی پرداخته می شود تا تصویر واضح تری از این پدیده حقوقی-اجتماعی ارائه شود.

قوانین مهریه و سقفهای اجرایی: ۱۱۰ سکه و فراتر از آن

با اینکه محدودیتی برای تعداد سکه مهریه در زمان عقد وجود ندارد، اما در عمل و در مرحله اجرا، قانونگذار با هدف حمایت از مردان در برابر حبس های طولانی مدت ناشی از عدم توانایی پرداخت مهریه های سنگین، قوانینی را وضع کرده است. مهم ترین این قوانین، ماده ۲۲ قانون حمایت خانواده است که محدودیت ۱۱۰ سکه را برای امکان بازداشت مرد مطرح می کند.

ماده ۲۲ قانون حمایت خانواده و تبصره های آن

بر اساس ماده ۲۲ قانون حمایت خانواده: «هرگاه مهریه، وجه رایج یا سکه طلا باشد، تنها تا سقف یکصد و ده سکه تمام بهار آزادی یا معادل آن، مشمول مقررات ماده (۳) قانون نحوه اجرای محکومیت های مالی مصوب سال ۱۳۷۷ خواهد بود.» این ماده در واقع سقف بازداشت مرد را برای مهریه تعیین می کند، نه سقف خود مهریه را.

تا سقف ۱۱۰ سکه: امکان بازداشت (در صورت عدم ارائه دادخواست اعسار)

در صورتی که مهریه تعیین شده تا ۱۱۰ سکه تمام بهار آزادی باشد، زن می تواند مطالبه مهریه کند و در صورت عدم پرداخت از سوی مرد و عدم اثبات اعسار (ناتوانی مالی) توسط او، این امکان وجود دارد که حکم بازداشت مرد صادر شود. این حکم با هدف اعمال فشار بر مرد برای پرداخت مهریه و یا ارائه دادخواست اعسار و تقسیط صورت می گیرد. اگر مرد در مهلت قانونی پس از مطالبه مهریه، دادخواست اعسار خود را به دادگاه ارائه ندهد یا دادخواست اعسار او رد شود و توانایی پرداخت نیز نداشته باشد، زن می تواند حکم جلب او را دریافت کند.

بیش از ۱۱۰ سکه: تأثیر بر اجرای حکم

بسیاری به اشتباه تصور می کنند که مهریه بیش از ۱۱۰ سکه، از بین می رود و مرد دیگر تکلیفی برای پرداخت آن ندارد. این باور کاملاً غلط است. مهریه، هر چقدر هم که باشد (مثلاً ۵۰۰ سکه یا ۲۰۰۰ سکه)، همچنان یک بدهی قانونی و شرعی بر عهده مرد است و او موظف به پرداخت آن است. اما تفاوتی در نحوه اجرای حکم برای مازاد بر ۱۱۰ سکه وجود دارد. طبق قانون، برای قسمت های مازاد بر ۱۱۰ سکه، زن دیگر نمی تواند حکم بازداشت مرد را دریافت کند. در این موارد، زن برای مطالبه مهریه مازاد بر ۱۱۰ سکه، باید توانایی مالی مرد را به اثبات برساند. یعنی باید اموالی از مرد (مانند ملک، خودرو، حساب بانکی و غیره) را به دادگاه معرفی کند تا از آن طریق بتواند مهریه خود را وصول کند.

این رویکرد قانونگذار نشان می دهد که هدف اصلی، جلوگیری از حبس مردان به دلیل مهریه های سنگین و ایجاد یک تعادل بین حقوق زن و وضعیت اقتصادی مرد بوده است. بنابراین، مهریه بیش از ۱۱۰ سکه از بین نمی رود، بلکه روش مطالبه و اجرای آن متفاوت می شود و دیگر ابزار حبس، برای وصول مازاد ۱۱۰ سکه کاربرد ندارد.

قانونگذار با وضع محدودیت ۱۱۰ سکه برای بازداشت، به دنبال آن است که با حفظ حق زن برای دریافت مهریه، از حبس طولانی مدت و غیرضروری مردان در زندان ها جلوگیری کند و تعادلی بین حقوق طرفین برقرار سازد.

آخرین رویه های قضایی: تغییر در رویکرد حبس

در سال های اخیر، حتی برای مهریه های تا ۱۱۰ سکه نیز، رویه های قضایی دستخوش تغییراتی شده است. در حال حاضر، در اغلب موارد، اگر مرد پس از مطالبه مهریه، بلافاصله دادخواست اعسار از پرداخت مهریه را به دادگاه ارائه دهد، معمولاً حکم جلب یا بازداشت صادر نمی شود. دادگاه ابتدا به دادخواست اعسار مرد رسیدگی می کند. در صورت پذیرش اعسار، مهریه قسط بندی شده و مرد موظف به پرداخت اقساط به صورت منظم می گردد. تنها در صورتی که مرد از پرداخت اقساط تعیین شده توسط دادگاه خودداری کند و اقساط معوقه داشته باشد، زن می تواند برای وصول اقساط معوقه، درخواست حکم جلب کند. این تغییر رویه، تلاش سیستم قضایی برای کاهش جمعیت زندان ها و حل و فصل پرونده ها از طریق پرداخت اقساطی است، که با دغدغه های اقتصادی مردان نیز همخوانی بیشتری دارد.

قانون جدید ۱۴ سکه: واقعیت ها و شایعات

طی سال های اخیر، موضوع «قانون جدید ۱۴ سکه» به کرات در رسانه ها و افکار عمومی مطرح شده و نگرانی های زیادی را، خصوصاً در میان زوجین و خانواده ها، به وجود آورده است. ضروری است که واقعیت ها و شایعات پیرامون این موضوع به روشنی تبیین شود تا ابهامات برطرف گردد.

توضیح وضعیت فعلی: یک پیشنهاد، نه قانون

باید تأکید کرد که «قانون جدید ۱۴ سکه» تا این لحظه صرفاً یک طرح پیشنهادی یا لایحه در مجلس شورای اسلامی بوده و به هیچ وجه به قانون تبدیل نشده است. این طرح در کمیسیون های مربوطه مجلس در حال بررسی است و برای اینکه به قانون لازم الاجرا تبدیل شود، باید مراحل قانونی متعددی از جمله تصویب در صحن علنی مجلس، تأیید شورای نگهبان و ابلاغ را طی کند. تاکنون این مراحل به طور کامل طی نشده و هیچ ابلاغ رسمی مبنی بر لازم الاجرا شدن چنین قانونی صورت نگرفته است.

جزئیات طرح (در صورت تصویب):

اگر این طرح در آینده به تصویب نهایی برسد، برخی از جزئیات مطرح شده عبارتند از:

1. مالیات بر مهریه بیش از ۱۴ سکه: یکی از مهم ترین مفاد پیشنهادی، اعمال مالیات بر مهریه هایی است که بیش از ۱۴ سکه تعیین می شوند. این بخش به نوعی با هدف کاهش مهریه های نجومی و ساماندهی تعهدات مالی در ازدواج مطرح شده است.
2. احتمال تغییر مهریه از عندالمطالبه به عندالاستطاعه: در این طرح پیشنهاد شده است که مهریه به صورت پیش فرض، از عندالمطالبه به عندالاستطاعه تغییر یابد. به این معنا که زن تنها در صورتی بتواند مهریه خود را مطالبه کند که توانایی مالی مرد برای پرداخت آن به اثبات رسیده باشد، نه اینکه صرفاً با مطالبه زن، مرد ملزم به پرداخت فوری شود.

تأکید بر عدم عطف به ماسبق شدن

یکی از اصلی ترین نگرانی ها، به ویژه برای افرادی که سال ها پیش ازدواج کرده اند، این است که آیا مهریه آن ها نیز مشمول این قانون خواهد شد؟ باید با قاطعیت اعلام کرد که قوانین جدید معمولاً عطف به ماسبق نمی شوند. به این معنی که در صورت تصویب نهایی «قانون ۱۴ سکه»، این قانون تنها بر ازدواج هایی که پس از تاریخ تصویب و ابلاغ آن صورت می گیرد، اعمال خواهد شد. مهریه هایی که پیش از آن تاریخ تعیین شده اند، همچنان بر اساس قوانین زمان عقد نکاح و ماده ۲۲ قانون حمایت خانواده (محدودیت ۱۱۰ سکه برای بازداشت) اجرا می شوند.

بنابراین، تا زمانی که ابلاغ رسمی از سوی مراجع ذی صلاح منتشر نشده است، هرگونه اظهارنظر قطعی درباره جزئیات یا اعمال این طرح، صرفاً در حد شایعه و گمانه زنی باقی می ماند. زوجین و خانواده ها باید به اخبار و منابع رسمی توجه کرده و از دامن زدن به شایعات پرهیز کنند. در حال حاضر، تمامی مهریه ها بر اساس قوانین فعلی و رویه های قضایی موجود مطالبه و اجرا می شوند.

انواع مهریه و تأثیر آن بر مطالبه

مهریه در نظام حقوقی ایران انواع مختلفی دارد که هر یک دارای تعاریف، شرایط و پیامدهای حقوقی خاص خود هستند. شناخت این انواع برای هر دو طرف ازدواج، به ویژه در مراحل مطالبه یا پرداخت، از اهمیت بالایی برخوردار است.

مهریه عندالمطالبه

تعریف و مفهوم به محض عقد: مهریه عندالمطالبه به آن دسته از مهریه ها گفته می شود که به محض جاری شدن صیغه عقد، زن حق مطالبه آن را پیدا می کند. این نوع مهریه، متداول ترین شکل مهریه در ایران است. عبارت عندالمطالبه به این معناست که زن هر زمان که بخواهد، می تواند تمام یا بخشی از مهریه خود را از مرد درخواست کند و مرد موظف به پرداخت آن است. مالکیت زن بر مهریه، از همان لحظه عقد قطعی است.

حق زن برای مطالبه در هر زمان: زن در مهریه عندالمطالبه، این اختیار را دارد که حتی در دوران زندگی مشترک و بدون اینکه قصد طلاق داشته باشد، مهریه خود را مطالبه کند. این حق، ارتباطی به تمکین زن (انجام وظایف زناشویی) ندارد، مگر اینکه مرد بتواند ثابت کند زن از حقوق شرعی و قانونی خود سوءاستفاده کرده است. اما به طور کلی، مطالبه مهریه حق اوست.

نحوه مطالبه و مسئولیت مرد: برای مطالبه مهریه عندالمطالبه، زن می تواند از طریق دفترخانه رسمی ازدواج (اجرای ثبت) یا با مراجعه به دادگاه خانواده اقدام کند. مرد موظف است در صورت مطالبه زن، مهریه را پرداخت کند و در صورت عدم توانایی مالی، باید دادخواست اعسار (ناتوانی در پرداخت یکجا) را به دادگاه ارائه دهد تا مهریه قسط بندی شود.

مهریه عندالاستطاعه

تعریف و مفهوم منوط به توانایی مالی مرد: مهریه عندالاستطاعه به معنای مهریه ای است که پرداخت آن از سوی مرد، مشروط به داشتن توانایی مالی اوست. این نوع مهریه به نسبت عندالمطالبه کمتر رایج است و معمولاً با توافق طرفین در عقدنامه قید می شود.

بار اثبات توانایی مالی مرد بر عهده زن: تفاوت اصلی و مهم این نوع مهریه با عندالمطالبه در این است که در مهریه عندالاستطاعه، بار اثبات توانایی مالی مرد بر عهده زن است. یعنی زن برای مطالبه مهریه خود، باید به دادگاه اثبات کند که مرد در حال حاضر توانایی مالی برای پرداخت مهریه را دارد و اموالی از او را معرفی کند. اگر زن نتواند چنین توانایی مالی را اثبات کند، امکان وصول مهریه وجود ندارد.

پیامدها برای زن و مرد: این نوع مهریه، فشار مالی فوری را از دوش مرد برمی دارد و او را ملزم به پرداخت مهریه در صورت عدم توانایی نمی کند. برای زن نیز، وصول مهریه دشوارتر می شود، زیرا ابتدا باید توانایی مالی مرد را شناسایی و اثبات کند. در بسیاری از موارد، مردان برای جلوگیری از بروز مشکلات مالی، از تعیین مهریه عندالاستطاعه استقبال می کنند.

مهرالمسمی، مهرالمثل، مهرالمتعه

علاوه بر دو نوع اصلی فوق، مفاهیم دیگری نیز در مورد مهریه وجود دارد که به شرح زیر به اختصار توضیح داده می شوند:

1. مهرالمسمی: این اصطلاح به مهریه ای اطلاق می شود که در زمان عقد نکاح با توافق کامل زوجین، مقدار و نوع آن مشخص و در عقدنامه ثبت شده باشد. غالب مهریه های رایج، از نوع مهرالمسمی هستند.
2. مهرالمثل: در مواردی که در عقد نکاح دائم، مهریه تعیین نشده باشد یا تعیین آن باطل باشد و میان زوجین نزدیکی واقع شده باشد، دادگاه با در نظر گرفتن شأن زن، وضعیت خانوادگی، تحصیلات، سن و سایر اوضاع و احوال، مهریه ای را برای او تعیین می کند که به آن مهرالمثل می گویند.
3. مهرالمتعه: این نوع مهریه زمانی مطرح می شود که در عقد دائم مهریه تعیین نشده باشد و نزدیکی نیز صورت نگرفته باشد. در این حالت، اگر مرد تصمیم به طلاق بگیرد، مبلغی به عنوان مهرالمتعه با توجه به وضعیت مالی مرد و عرف، توسط دادگاه برای زن تعیین و پرداخت می شود.

مهریه حال یا مدت دار (مؤجل)

مهریه حال یا عندالمطالبه، همانطور که توضیح داده شد، بلافاصله قابل مطالبه است. اما مهریه مدت دار یا مؤجل، به مهریه ای گفته می شود که پرداخت آن به زمان مشخصی (مانند فوت مرد) یا تحقق شرط خاصی موکول شده باشد. این نوع مهریه نیز به ندرت در جامعه کنونی ایران دیده می شود و غالب مهریه ها عندالمطالبه هستند.

جدول زیر تفاوت های اصلی مهریه عندالمطالبه و عندالاستطاعه را به طور خلاصه نشان می دهد:

ویژگی	مهریه عندالمطالبه	مهریه عندالاستطاعه
زمان مطالبه	هر زمان پس از عقد	منوط به اثبات توانایی مالی مرد
بار اثبات	بر عهده مرد (اعسار)	بر عهده زن (توانایی مرد)
امکان بازداشت	تا ۱۱۰ سکه (در صورت عدم اعسار)	عدم امکان بازداشت
شیوع	بسیار رایج	کمتر رایج

مراحل و نحوه مطالبه مهریه (پس از تعیین تعداد سکه)

پس از تعیین تعداد سکه مهریه و ثبت آن در عقدنامه، ممکن است در طول زندگی مشترک یا در زمان بروز اختلافات، زن تصمیم به مطالبه مهریه خود بگیرد. این مطالبه می تواند از دو طریق اصلی، یعنی اجرای ثبت یا دادگاه خانواده، صورت پذیرد که هر یک مراحل و شرایط خاص خود را دارند.

مطالبه از طریق اجرای ثبت

مطالبه مهریه از طریق اجرای ثبت، روشی است که می تواند در برخی موارد سریع تر و کم هزینه تر باشد، به ویژه زمانی که مرد دارای اموال مشخص و قابل توقیف باشد.

1. مراجعه به دفترخانه: زن ابتدا با در دست داشتن سند ازدواج رسمی، به همان دفترخانه ای که عقد در آن به ثبت رسیده است، مراجعه کرده و درخواست صدور اجراییه برای مهریه خود را ارائه می دهد.
2. ابلاغ به مرد: دفترخانه مراتب را به زوج ابلاغ می کند و به او مهلت داده می شود تا مهریه را پرداخت کند یا ترتیبات پرداخت آن را فراهم آورد.
3. معرفی اموال و توقیف: در صورتی که مرد از پرداخت خودداری کند، زن می تواند اموال قابل توقیف او (به جز مستثنیات دین مانند مسکن مورد نیاز، اثاثیه ضروری و ابزار کار) را به اجرای ثبت معرفی کند. اجرای ثبت پس از بررسی، نسبت به توقیف این اموال اقدام می نماید.
4. مزایا و معایب: مزیت این روش، سرعت نسبی بالاتر و عدم نیاز به تشکیل پرونده قضایی اولیه است. اما این روش معایبی نیز دارد؛ از جمله اینکه فقط مهریه رسمی و ثبت شده را می توان از این طریق مطالبه کرد و هزینه ای تحت عنوان «نیم عشر اجرایی» (معادل ۵ درصد مبلغ مهریه) دریافت می شود که در ابتدا بر عهده زن است و در صورت وصول، از مرد دریافت می گردد. همچنین، در صورتی که مرد فاقد مال باشد یا اموال او قابل شناسایی نباشد، اجرای ثبت نمی تواند کاری از پیش ببرد و زن مجبور به مراجعه به دادگاه خواهد شد. در رویه های جدیدتر، حتی اگر زن به اجرای ثبت مراجعه کند، در صورت عدم معرفی مال، باید مجدداً به دادگاه مراجعه نماید.

مطالبه از طریق دادگاه خانواده

در بسیاری از موارد، به ویژه زمانی که مرد فاقد اموال مشخص است یا احتمال اعسار وجود دارد، مطالبه مهریه از طریق دادگاه خانواده مناسب تر است.

1. ارائه دادخواست: زن باید با مراجعه به دادگاه خانواده محل اقامت مرد، دادخواست مطالبه مهریه را تقدیم کند. این دادخواست باید شامل مشخصات زوجین، مبلغ مهریه و مستندات مربوطه (سند ازدواج) باشد.
2. مسیر طولانی تر: فرآیند رسیدگی در دادگاه ممکن است طولانی تر و پیچیده تر از اجرای ثبت باشد و شامل جلسات دادرسی، تبادل لوایح و بررسی دفاعیات طرفین گردد.
3. توقیف اموال: در این روش نیز زن می تواند قبل از صدور حکم نهایی، درخواست توقیف اموال مرد را (معادل میزان مهریه) از دادگاه بخواهد. این اقدام، به خصوص در مواردی که بیم انتقال اموال وجود دارد، اهمیت زیادی دارد.
4. تعیین تکلیف اعسار و تقسیط: دادگاه خانواده صلاحیت رسیدگی به دادخواست اعسار مرد و تعیین تکلیف درباره تقسیط مهریه را دارد.

دادخواست اعسار و تقسیط مهریه

دادخواست اعسار از پرداخت مهریه، ابزاری مهم برای مردان است که توانایی مالی پرداخت یکجای مهریه را ندارند. این دادخواست باید توسط مرد به دادگاه خانواده ارائه شود.

1. تعریف اعسار و شرایط آن: اعسار به معنای ناتوانی مالی مرد برای پرداخت بدهی (در اینجا مهریه) به صورت یکجا است. مرد باید با ارائه مدارک و شهادت شهود، به دادگاه اثبات کند که قادر به پرداخت کل مبلغ مهریه نیست.
2. لزوم اثبات عدم توانایی مالی توسط مرد: بار اثبات اعسار بر عهده مرد است. او باید لیست اموال، دارایی ها، بدهی ها، منابع درآمد و مخارج خود را به دادگاه ارائه دهد.
3. نحوه تعیین اقساط: در صورت پذیرش دادخواست اعسار، دادگاه با توجه به وضعیت مالی مرد، میزان درآمد، شغل، تعداد افراد تحت تکفل و سایر شرایط او، مهریه را به صورت اقساطی تعیین می کند. معمولاً یک پیش پرداخت (که ممکن است چند سکه یا مبلغی معادل آن باشد) و سپس اقساط ماهانه برای مرد مشخص می شود.
4. پیامدهای عدم پرداخت اقساط: اگر مرد از پرداخت اقساط تعیین شده توسط دادگاه خودداری کند، زن می تواند برای هر یک از اقساط معوقه، مجدداً درخواست اجراییه و در نهایت حکم جلب مرد را دریافت کند. این امر نشان می دهد که حتی پس از تقسیط، تعهد مرد به پرداخت مهریه همچنان پابرجاست و عدم پایبندی به آن می تواند منجر به بازداشت شود.

تأثیر تورم و ارزش سکه بر مهریه

مهریه، به ویژه زمانی که به صورت سکه طلا تعیین می شود، پیوندی ناگسستنی با شرایط اقتصادی جامعه و نوسانات بازار دارد. افزایش سرسام آور قیمت سکه در سال های اخیر، چالش های بی سابقه ای را برای زوجین، خصوصاً مردان، ایجاد کرده است.

سکه به عنوان پشتوانه: حفظ ارزش در برابر تورم

در عرف جامعه ایران، سکه طلا از دیرباز به عنوان یکی از رایج ترین انواع مهریه انتخاب می شده است. دلیل اصلی این انتخاب، قابلیت بالای سکه در حفظ ارزش خود در برابر تورم و نوسانات اقتصادی است. در کشوری که ارزش پول ملی به طور مداوم در حال کاهش است، سکه طلا به عنوان یک پشتوانه مالی مطمئن برای زن در نظر گرفته می شود تا در صورت بروز مشکلات، بتواند از آن برای تأمین مالی خود استفاده کند. این دیدگاه، ریشه ای عمیق در فرهنگ و اقتصاد ایران دارد و به زن احساس امنیت مالی می دهد.

چالش های مردان: افزایش سرسام آور قیمت سکه و عدم تناسب با درآمد

با این حال، همین ویژگی «حفظ ارزش در برابر تورم» که برای زن یک مزیت است، برای مردان به یک چالش بزرگ تبدیل شده است. بسیاری از مردان در زمان عقد، با توجه به قیمت آن زمان سکه، مهریه هایی را پذیرفته اند که اکنون با افزایش چند برابری قیمت سکه، پرداخت آن ها به یک کابوس اقتصادی تبدیل شده است. بسیاری از مردان با درآمد متوسط یا حتی بالا، توان پرداخت اقساط مهریه به قیمت روز را ندارند. دغدغه هایی که در بخش نظرات مقالات حقوقی مشابه به کرات دیده می شود، بازتاب دهنده همین واقعیت تلخ است: «چگونه یک کارگر با حقوق ماهیانه ناچیز، می تواند هر چند ماه یک سکه چند ده میلیونی را پرداخت کند؟»

این عدم تناسب بین درآمد مردان و ارزش روز مهریه، نه تنها فشارهای مالی شدیدی را بر زندگی آن ها وارد می کند، بلکه در بسیاری موارد منجر به از هم پاشیدن خانواده ها، ورود پرونده های مهریه به سیستم قضایی و حتی حبس مردان می گردد. این موضوع، بار روانی عظیمی بر دوش مردان جامعه است و به وضوح نشان می دهد که راهکارهای قانونی فعلی، نیازمند بازنگری های جدی با در نظر گرفتن شرایط اقتصادی روز است.

افزایش بی سابقه قیمت سکه، مهریه را از یک پشتوانه مالی به یک بار سنگین اقتصادی برای مردان تبدیل کرده و چالش های جدی را در مسیر زندگی مشترک و پرونده های حقوقی ایجاد کرده است.

نقش کارشناس دادگستری در ارزش گذاری

در مواردی که مهریه به صورت وجه نقد، اموال غیرمنقول (مانند خانه یا زمین) یا سایر دارایی ها (به جز سکه طلا) تعیین شده باشد، اگر زمان مطالبه و پرداخت از زمان عقد فاصله زیادی داشته باشد، ارزش آن با توجه به شاخص قیمت سالانه و نرخ تورم، توسط کارشناس دادگستری تعیین و محاسبه می شود. این کارشناس با بررسی دقیق شرایط اقتصادی، ارزش مهریه را به روز محاسبه می کند تا حق زن ضایع نشود. اما در مورد مهریه سکه، وضعیت متفاوت است. در این حالت، همواره ارزش روز سکه در زمان مطالبه و پرداخت ملاک است و کارشناس دادگستری تنها در موارد خاص و برای تعیین ارزش معادل ریالی، ورود می کند. این تفاوت، یکی از اصلی ترین دلایل فشار اقتصادی بر مردان است، چرا که ارزش سکه نه تنها با تورم، بلکه با نوسانات بازارهای جهانی و داخلی طلا و ارز نیز گره خورده است.

رفع ابهامات و باورهای غلط درباره مهریه

در میان عموم مردم، باورهای غلط و ابهامات زیادی درباره مهریه وجود دارد که می تواند منجر به تصمیم گیری های نادرست و مشکلات حقوقی شود. شفاف سازی این موارد برای درک صحیح از حقوق و تکالیف قانونی ضروری است.

آیا مهریه در صورت خیانت زن ساقط می شود؟

یکی از باورهای بسیار رایج اما نادرست این است که اگر زن مرتکب خیانت شود، مهریه او ساقط می گردد. در نظام حقوقی ایران، مهریه یک حق مالی است که به محض جاری شدن عقد نکاح به زن تعلق می گیرد و هیچ ارتباطی به مسائل اخلاقی یا سوءرفتارهای احتمالی زن، از جمله خیانت، ندارد. خیانت زن در دادگاه خانواده، نمی تواند مستقیماً منجر به سقوط یا کاهش مهریه شود. مهریه تنها در صورت بخشش توسط زن (هبه)، طلاق خلع یا مبارات (که زن در ازای طلاق مالی را به مرد می بخشد) یا در موارد بسیار نادر قانونی (مانند شرط ضمن عقد مبنی بر سقوط مهریه در صورت وقوع عمل خاص) از بین می رود. در غیر این صورت، حق زن برای مطالبه مهریه، حتی در صورت اثبات خیانت، محفوظ است.

آیا با طلاق توافقی، مهریه از بین می رود؟

در طلاق توافقی، زوجین با یکدیگر بر سر تمامی مسائل مربوط به طلاق، از جمله مهریه، حضانت فرزندان، نفقه و اجرت المثل، به توافق می رسند. در این نوع طلاق، مهریه از بین نمی رود، بلکه طرفین بر سر میزان و نحوه پرداخت آن (مثلاً بخشیدن قسمتی از مهریه توسط زن در ازای دریافت طلاق یا توافق بر تقسیط) توافق می کنند. این توافق، بر اساس اراده آزاد طرفین صورت می گیرد و بخشی از شرایط طلاق توافقی است. بنابراین، مهریه به خودی خود با طلاق توافقی از بین نمی رود، بلکه سرنوشت آن بر اساس توافق زوجین تعیین می شود.

آیا بعد از فوت مرد، مهریه به زن تعلق می گیرد؟

بله، مهریه یک بدهی است و در صورت فوت مرد، همچنان بر ذمه او باقی می ماند. مهریه از جمله دیون ممتازه محسوب می شود و زن می تواند آن را از ماترک (اموال به جای مانده) مرد مطالبه کند. این حق، حتی پیش از تقسیم ارث بین وراث، باید پرداخت شود. بنابراین، اگر مردی فوت کند، زن او می تواند مهریه خود را از اموالی که از او به جای مانده، وصول نماید.

آیا مهریه از ارث پدر و مادر به زن فوت شده می رسد؟

اگر زن فوت کند، مهریه او (که یک حق مالی است) به ورثه او منتقل می شود. ورثه زن شامل همسر (مرد)، پدر و مادر و فرزندان (در صورت وجود) هستند. این وراث می توانند سهم الارث خود را از مهریه زن (که اکنون از مرد مطالبه می شود) دریافت کنند. به عنوان مثال، اگر زنی فوت کند و مهریه او پرداخت نشده باشد، همسر او (مرد) و سایر وراثش می توانند آن مهریه را از مرد (شوهر متوفی) مطالبه کنند و او موظف به پرداخت آن به ورثه همسرش خواهد بود. این موضوع نشان می دهد که مهریه یک حق کاملاً مالی است که حتی پس از فوت زن، به ورثه او به ارث می رسد.

نقش مهریه در طلاق از طرف زن و مرد (طلاق خلع و مبارات)

در طلاق از طرف زن (طلاق خلع و مبارات)، نقش مهریه اهمیت ویژه ای پیدا می کند. در طلاق خلع، زن به دلیل کراهت (ناخوشایند بودن) از شوهرش، مالی را به او می بخشد تا شوهر را راضی به طلاق کند. این مال می تواند تمام یا قسمتی از مهریه باشد. در طلاق مبارات نیز زن و مرد هر دو از یکدیگر کراهت دارند و زن مالی را به مرد می بخشد، اما این مال نباید بیشتر از مهریه باشد. در این موارد، بخشش مهریه توسط زن، یکی از شروط اصلی تحقق طلاق است و نشان می دهد که مهریه می تواند ابزاری برای حصول طلاق از سوی زن باشد.

آیا مهریه حتماً باید مالی باشد؟

طبق ماده ۱۰۷۸ قانون مدنی، هر چیزی که قابلیت تملک داشته باشد و ارزش مالی عرفی داشته باشد، می تواند به عنوان مهریه تعیین شود. بنابراین، مهریه لزوماً نباید سکه، طلا یا وجه نقد باشد. می تواند یک ملک، یک شیء قیمتی، یا حتی یک خدمت (مانند آموزش قرآن یا یک مهارت خاص) باشد، مشروط بر اینکه ارزش مالی عرفی داشته و قابل تملک باشد.

این ابهامات نشان می دهد که جامعه نیازمند آگاهی بخشی مستمر در زمینه قوانین مهریه است تا از سوءتفاهم ها و تصمیمات نادرست جلوگیری شود. مهریه، پیچیدگی های خاص خود را دارد و هر فرد باید با شناخت کامل و مشورت با متخصصین حقوقی، در مورد آن اقدام کند.

نتیجه گیری

مسئله مهریه و تعداد سکه هایی که به آن تعلق می گیرد، همواره یکی از موضوعات مهم و پرچالش در زندگی زوجین و مباحث حقوقی بوده است. روشن شد که مهریه همان تعداد سکه ای است که در عقدنامه قید شده و از لحظه عقد به زن تعلق می گیرد، بدون اینکه سقف قانونی برای تعیین آن وجود داشته باشد. با این حال، محدودیت ۱۱۰ سکه تمام بهار آزادی، صرفاً برای امکان بازداشت مرد در صورت عدم پرداخت و عدم اثبات اعسار، اعمال می شود و بخش های مازاد بر آن، همچنان دین بر ذمه مرد بوده، اما مطالبه آن ها نیازمند معرفی و توقیف اموال است.

همچنین، طرح «قانون جدید ۱۴ سکه» تا به امروز تنها در حد یک پیشنهاد در مجلس باقی مانده و به قانون لازم الاجرا تبدیل نشده است و در صورت تصویب نیز عطف به ماسبق نخواهد شد. تورم و افزایش سرسام آور قیمت سکه، چالش های عظیمی را برای مردان در پرداخت مهریه ایجاد کرده است که این دغدغه ها، بازتاب دهنده ضرورت توجه بیشتر به ابعاد اقتصادی مهریه و یافتن راهکارهای متناسب است.

در نهایت، انتخاب نوع مهریه (عندالمطالبه یا عندالاستطاعه) و آگاهی از مراحل قانونی مطالبه، برای هر دو طرف ازدواج اهمیت حیاتی دارد. در این مسیر پرفراز و نشیب، لزوم آگاهی دقیق از قوانین، پرهیز از باورهای غلط و حتماً دریافت مشاوره حقوقی تخصصی از یک وکیل مجرب خانواده، می تواند به زوجین کمک کند تا با دیدگاهی واقع بینانه و مسئولانه، تعهدات خود را مدیریت کرده و از بروز مشکلات آتی جلوگیری نمایند.

توصیه می شود قبل از هرگونه تصمیم گیری یا اقدام حقوقی، برای دریافت اطلاعات دقیق تر و مشاوره حقوقی متناسب با شرایط خاص خود، با وکیل متخصص خانواده مشورت نمایید.