نمونه دادخواست تصرف عدوانی کیفری: راهنمای جامع تنظیم، شرایط، مجازات و مراحل شکایت + فرم آماده

در شرایطی که ملک غیرمنقول شخصی به صورت عدوانی تصرف شود، شناخت مسیر قانونی صحیح برای احقاق حق، از اهمیت بالایی برخوردار است. در چنین مواردی، طرح شکایت کیفری تصرف عدوانی یکی از مؤثرترین راه ها به شمار می رود که می تواند متصرف را با پیگرد قانونی مواجه سازد. این مقاله به عنوان یک راهنمای کامل و کاربردی، به افراد کمک می کند تا با تمامی جوانب قانونی، مراحل عملی و نحوه تنظیم صحیح یک شکواییه تصرف عدوانی کیفری آشنا شوند.

تجربه نشان داده است که مواجهه با تصرف عدوانی، اغلب با دغدغه ها و نگرانی های بسیاری برای مالکان همراه است. حس از دست دادن کنترل بر ملک و تجاوز به حریم شخصی، می تواند بسیار آزاردهنده باشد. به همین دلیل، درک عمیق از فرآیندهای قانونی و دسترسی به اطلاعات دقیق، می تواند گامی محکم در جهت بازگرداندن آرامش و احقاق حق باشد. این راهنما تلاش می کند تا با ارائه اطلاعاتی جامع و یک نمونه شکواییه تصرف عدوانی کیفری کاربردی، شما را در این مسیر پیچیده یاری رساند.

تصرف عدوانی چیست؟ (تعریف عمومی و انواع آن)

تصرف در اصطلاح حقوقی، به معنای تسلط مادی و عرفی یک فرد بر مال، خواه منقول یا غیرمنقول، است. این سلطه نشان دهنده یک رابطه فیزیکی بین شخص و مال است، بدون اینکه لزوماً به معنای مالکیت باشد. برای مثال، یک مستأجر بر ملکی که اجاره کرده است، تصرف دارد، اما مالک آن نیست. اما زمانی که این تصرف بدون رضایت مالک یا متصرف قانونی، و به صورت غیرقانونی انجام شود، به آن «تصرف عدوانی» می گویند.

تصرف عدوانی در نظام حقوقی ایران به دو دسته اصلی تقسیم می شود که هر یک مسیر رسیدگی و شرایط خاص خود را دارد:

تفاوت های کلیدی تصرف عدوانی حقوقی و کیفری

یکی از مهم ترین نکاتی که در مواجهه با تصرف عدوانی باید به آن توجه داشت، تمایز بین جنبه های حقوقی و کیفری این دعوا است. درک این تفاوت، به افراد کمک می کند تا مسیر صحیح شکایت را انتخاب کرده و از اتلاف وقت و انرژی جلوگیری کنند. تجربه نشان می دهد که بسیاری از اشتباهات در آغاز فرآیند قضایی، از عدم اطلاع کافی از همین تمایزها ناشی می شود.

تصرف عدوانی حقوقی: این دعوا بر اساس ماده ۱۵۸ قانون آیین دادرسی مدنی مطرح می شود. در این نوع دعوا، شاکی یا «خواهان»، تنها با اثبات «سبق تصرف» خود و «لحوق تصرف» خوانده (یعنی تصرف خوانده بعد از تصرف خواهان) می تواند درخواست رفع تصرف را داشته باشد. در این مسیر، نیازی به اثبات مالکیت رسمی خواهان نیست و صرف اینکه وی پیش از متصرف فعلی، بر ملک تسلط داشته است، کفایت می کند. هدف اصلی این دعوا، حمایت از وضعیت موجود تصرف و جلوگیری از هرگونه تغییر غیرقانونی در آن است.

تصرف عدوانی کیفری: این نوع تصرف، جنبه مجرمانه داشته و بر اساس مواد ۶۹۰ و ۶۹۱ قانون مجازات اسلامی (کتاب تعزیرات) قابل پیگیری است. در دعوای کیفری، اثبات مالکیت رسمی و قانونی شاکی بر ملک الزامی است. همچنین، باید عنصر «سوءنیت» و «قهر و غلبه» از سوی متصرف (مشتکی عنه) احراز شود. به این معنا که متصرف باید با علم و آگاهی به عدم مالکیت خود، و با استفاده از زور یا تهدید، اقدام به تصرف ملک کرده باشد. مجازات تصرف عدوانی کیفری شامل حبس و همچنین رفع تصرف از ملک خواهد بود.

تفاوت اساسی بین تصرف عدوانی حقوقی و کیفری در این است که در دعوای حقوقی، اثبات سبق تصرف کافیست، اما در دعوای کیفری، اثبات مالکیت رسمی شاکی و سوءنیت متصرف الزامی است.

ما در این مقاله، به دلیل اهمیت جنبه کیفری در برخورد با متجاوزین و امکان اعمال مجازات، بر روی نمونه دادخواست تصرف عدوانی کیفری و جوانب آن تمرکز خواهیم کرد. این مسیر، اغلب برای مالکان، حس قاطعیت و احقاق حق بیشتری را به ارمغان می آورد.

ارکان و شرایط تحقق جرم تصرف عدوانی کیفری

برای اینکه یک عمل، جرم تصرف عدوانی کیفری تلقی شود و بتوان علیه متصرف، شکواییه تنظیم کرد، باید سه رکن اصلی این جرم وجود داشته باشد. درک دقیق این ارکان برای تنظیم یک شکواییه مؤثر و موفقیت در دعوا، حیاتی است.

الف) رکن مادی

رکن مادی جرم تصرف عدوانی کیفری، به اعمال فیزیکی و ظاهری گفته می شود که متصرف برای تسلط بر ملک انجام می دهد. این اعمال باید به گونه ای باشند که نشان دهنده خارج کردن مال از تصرف مالک یا ممانعت از حق استفاده او باشند. برخی از مصادیق رکن مادی عبارت اند از:

• استیلا و تصرف بر مال غیرمنقول: متصرف باید بر یک مال غیرمنقول (مانند زمین، باغ، آپارتمان، مغازه) تسلط پیدا کند. این مال باید از نظر قانونی غیرمنقول باشد.
• خارج کردن مال از تصرف مالک یا ممانعت از حق استفاده وی: عمل متصرف باید به گونه ای باشد که مالک یا متصرف قانونی قبلی، دیگر نتواند از ملک خود استفاده کند. این می تواند شامل تخریب حصار، شکستن قفل، دیوارکشی در ملک، حفر چاه، یا زراعت در اراضی مزروعی باشد.
• بدون رضایت مالک و با قهر و غلبه: تصرف باید بدون اجازه و رضایت مالک و با زور، تهدید یا اجبار (قهر و غلبه) صورت گرفته باشد. این زور می تواند فیزیکی یا حتی به صورت عملیات صحنه سازی برای تصرف باشد.
• ادامه تصرف (جرم مستمر): تصرف عدوانی، یک جرم مستمر محسوب می شود. یعنی مادامی که متصرف، ملک را در اختیار دارد و مالک را از آن محروم کرده است، جرم ادامه دارد. این نکته برای مهلت شکایت و زمان وقوع جرم اهمیت دارد.

ب) رکن معنوی (سوءنیت)

رکن معنوی به قصد و نیت مجرمانه متصرف اشاره دارد. برای تحقق جرم تصرف عدوانی کیفری، صرف تصرف غیرقانونی کافی نیست، بلکه باید ثابت شود که متصرف با آگاهی کامل از غیرقانونی بودن عمل خود و به قصد تصرف عدوانی، این کار را انجام داده است. ارکان این بخش شامل موارد زیر است:

• قصد مجرمانه متصرف: متصرف باید قصد داشته باشد که ملک را از تصرف مالک خارج کند یا مانع استفاده او شود.
• علم و آگاهی متصرف به عدم مالکیت خود و غیرقانونی بودن تصرف: این مهم ترین بخش رکن معنوی است. متصرف باید بداند که مال متعلق به او نیست و یا حق تصرف آن را ندارد. اگر فرد به اشتباه و با تصور مالکیت یا حق، ملکی را تصرف کند، رکن معنوی محقق نمی شود، هرچند ممکن است از جنبه حقوقی مسئول باشد.

ج) مالکیت شاکی

یکی از تفاوت های کلیدی تصرف عدوانی کیفری با حقوقی، نیاز به اثبات مالکیت رسمی شاکی است. این موضوع برای موفقیت در دعوای کیفری از اهمیت حیاتی برخوردار است:

• اهمیت سند مالکیت رسمی در دعوای کیفری: در این نوع دعوا، شاکی باید مالکیت قطعی و رسمی خود را بر مال غیرمنقول موضوع تصرف، با ارائه سند مالکیت رسمی اثبات کند. بدون سند رسمی، اثبات مالکیت بسیار دشوار و اغلب غیرممکن است.
• راه حل در صورت فقدان سند رسمی: اگر شاکی سند رسمی نداشته باشد، معمولاً توصیه می شود که ابتدا از طریق مراجع حقوقی نسبت به اثبات مالکیت خود اقدام کند (مثلاً دعوای اثبات مالکیت) و سپس با سند رسمی به دست آمده، شکایت کیفری را مطرح کند، یا از همان ابتدا، دعوای تصرف عدوانی حقوقی را مطرح نماید که نیاز به اثبات مالکیت ندارد.

مواد قانونی مرتبط با تصرف عدوانی کیفری

شناخت مواد قانونی، اساس و بنیاد هر اقدام حقوقی است. در زمینه تصرف عدوانی کیفری، چند ماده اصلی در قانون مجازات اسلامی (کتاب تعزیرات) و همچنین برخی آراء وحدت رویه دیوان عالی کشور، مسیر رسیدگی را مشخص می کنند.

ماده ۶۹۰ قانون مجازات اسلامی (کتاب تعزیرات)

این ماده، هسته اصلی جرم تصرف عدوانی کیفری است و دامنه گسترده ای از افعال مجرمانه را پوشش می دهد. این ماده بیان می کند: «هر کس به وسیله صحنه سازی از قبیل پی کنی، دیوارکشی، تغییر حد فاصل، امحای مرز، کرت بندی، نهرکشی، حفر چاه، غرس اشجار و زراعت و امثال آن به تهیه آثار تصرف در اراضی مزروعی اعم از کشت شده یا در آیش زراعی، جنگل ها و مراتع ملی شده، کوهستان ها، باغ ها، قلمستان ها، منابع آب، چشمه سارها، انهار طبیعی و پارک های ملی، تاسیسات کشاورزی و دامداری و دامپروری و کشت و صنعت و اراضی موات و بایر و سایر اراضی و املاک متعلق به دولت یا شرکت های وابسته به دولت یا شهرداری ها یا اوقاف و همچنین اراضی و املاک و موقوفات و محبوسات و اثلاث باقیه که برای مصارف عام المنفعه اختصاص یافته یا اشخاص حقیقی یا حقوقی به منظور تصرف یا ذی حق معرفی کردن خود یا دیگری، مبادرت نماید یا بدون اجازه سازمان حفاظت محیط زیست یا مراجع ذیصلاح دیگر مبادرت به عملیاتی نماید که موجب تخریب محیط زیست و منابع طبیعی گردد یا اقدام به هر گونه تجاوز و تصرف عدوانی یا ایجاد مزاحمت یا ممانعت از حق در موارد مذکور نماید به مجازات یک ماه تا یک سال حبس محکوم می شود. دادگاه موظف است حسب مورد رفع تصرف عدوانی یا رفع مزاحمت یا ممانعت از حق یا اعاده وضع به حال سابق نماید.»

همانطور که مشاهده می شود، دامنه اموال غیرمنقول بسیار گسترده است و شامل املاک دولتی، عمومی و خصوصی می شود. افعال مجرمانه نیز شامل هرگونه عملیات فیزیکی است که نشان دهنده تصرف یا ایجاد مانع باشد.

ماده ۶۹۱ و ۶۹۲ قانون مجازات اسلامی

این مواد به موارد خاص تری از تصرف عدوانی و مجازات های تشدید شده می پردازند:

• ماده ۶۹۱: «هر کس به قهر و غلبه داخل ملکی شود که در تصرف دیگری است اعم از آن که محصور باشد یا نباشد یا در ابتدای ورود به قهر و غلبه نبوده ولی بعد از اخطار متصرف به قهر و غلبه مانده باشد علاوه بر رفع تجاوز حسب مورد به یک تا شش ماه حبس محکوم می شود. هر گانه مرتکبین دو نفر یا بیشتر بوده و لااقل یکی از آنها حامل سلاح باشد به حبس از یک تا سه سال محکوم خواهند شد.» این ماده بر عنصر قهر و غلبه و همچنین ورود به ملک تأکید دارد و در صورت تعدد متصرفین و حمل سلاح، مجازات را تشدید می کند.
• ماده ۶۹۲ (اصلاحی ۱۳۹۹/۰۲/۲۳): «هرگاه کسی مِلک دیگری را به قهر و غلبه تصرف کند علاوه بر رفع تجاوز به حبس از چهل و پنج روز تا شش ماه محکوم خواهد شد.» این ماده به تصرف عدوانی ساده با قهر و غلبه اشاره دارد و مجازات آن را مشخص می کند.

آراء وحدت رویه و نظریات مشورتی مرتبط

قوانین، همواره در کنار تفسیر و رویه های قضایی، معنای کامل خود را پیدا می کنند. آراء وحدت رویه و نظریات مشورتی، راهگشای بسیاری از ابهامات قانونی هستند:

• رأی وحدت رویه شماره ۸۰۷ ـ ۱۴/۱۱/۱۳۹۹ هیأت عمومی دیوان عالی کشور: این رأی که در بریف محتوا به آن اشاره شده است، مجازات جرم تصرف عدوانی (در مورد املاک خصوصی) را با توجه به قانون کاهش مجازات حبس تعزیری، به درجه ۷ تقلیل داده و صلاحیت رسیدگی مستقیم به آن را در دادگاه کیفری دو (که اکنون با تغییرات در قانون شوراها، به دادگاه صلح منتقل شده) تأیید می کند.
• رأی وحدت رویه شماره ۱۰ مورخ ۱۳۵۵/۷/۲۱: این رأی قدیمی اما پرکاربرد، تصرف ملک مشاع بدون اذن شرکا را در صورتی که مقرون به قصد اضرار یا جلب منافع غیرمجاز و سوءنیت باشد، از مصادیق جرم تصرف عدوانی می داند.
• نظریات مشورتی قوه قضائیه: نظریاتی مانند شماره ۲۷۴/۷ مورخ ۱۴/۲/۱۳۸۱ و ۷/۱۴۰۱/۴ مورخ ۱۴۰۱/۰۳/۰۹ (اشاره شده در محتوای رقبا) بر لزوم احراز مالکیت شاکی در دعوای کیفری تصرف عدوانی (برخلاف حقوقی که نیاز به اثبات سبق تصرف است) و همچنین رسیدگی به رکن روانی (سوءنیت) تأکید دارند. این نظریات نشان می دهند که در صورت وجود سند عادی در مقابل سند رسمی، دادگاه ملزم به ترتیب اثر دادن به سند رسمی است.

مجازات جرم تصرف عدوانی کیفری

یکی از انگیزه های اصلی افراد برای پیگیری مسیر کیفری تصرف عدوانی، امکان مجازات متصرف و بازگرداندن ملک به وضعیت سابق است. این جنبه از دعوا، برای مالباختگان می تواند بسیار تسکین دهنده باشد.

توضیح کامل مجازات حبس

بر اساس ماده ۶۹۰ قانون مجازات اسلامی، مجازات اصلی برای جرم تصرف عدوانی، حبس از یک ماه تا یک سال است. البته با توجه به تغییرات ایجاد شده در قانون کاهش مجازات حبس تعزیری (مصوب ۱۳۹۹/۰۲/۲۳)، مجازات این جرم در مواردی که املاک و اراضی متعلق به اشخاص خصوصی باشد، به نصف تقلیل یافته و جرم، درجه ۷ محسوب می شود. این کاهش مجازات می تواند در شرایط خاص، مانند فقدان سابقه کیفری، منجر به مجازات های جایگزین حبس یا تخفیف شود.
ماده ۶۹۱ و ۶۹۲ نیز به ترتیب مجازات های حبس از یک تا شش ماه و چهل و پنج روز تا شش ماه را برای موارد خاص تری از تصرف عدوانی و ورود به ملک با قهر و غلبه پیش بینی کرده اند.

تکلیف دادگاه در کنار مجازات

یکی از مهم ترین ویژگی های جرم تصرف عدوانی کیفری، این است که دادگاه در کنار صدور حکم مجازات حبس، موظف است حکم به رفع تصرف عدوانی و اعاده وضع به حال سابق را نیز صادر کند. این بخش از حکم، برای شاکی از اهمیت ویژه ای برخوردار است؛ چرا که هدف نهایی او، بازپس گیری ملک و استفاده مجدد از آن است. به این ترتیب، دادگاه دستور می دهد که هرگونه دخل و تصرف متصرف در ملک (مانند ساخت وساز، دیوارکشی یا زراعت) از بین برود و ملک به حالتی که پیش از تصرف عدوانی داشته است، بازگردد.

این ترکیب از مجازات و اعاده وضعیت، مسیر کیفری را به گزینه ای قدرتمند برای مقابله با متصرفین عدوانی تبدیل کرده است.

مرجع صالح برای رسیدگی به شکایت تصرف عدوانی کیفری

انتخاب مرجع قضایی صحیح، گام نخست و تعیین کننده در هر دعوای حقوقی و کیفری است. در زمینه تصرف عدوانی کیفری، تغییرات اخیر در قوانین، صلاحیت رسیدگی را تا حدودی دگرگون کرده است.

دادگاه صلح: مرجع جدید رسیدگی

با تصویب قانون جدید شوراهای حل اختلاف در سال ۱۴۰۲ و آغاز به کار دادگاه های صلح در سال ۱۴۰۳، صلاحیت رسیدگی به بسیاری از جرایم با مجازات های سبک تر، از جمله تصرف عدوانی کیفری، به این دادگاه ها واگذار شده است. بر اساس بند ۱۰ ماده ۱۲ قانون جدید شوراهای حل اختلاف، رسیدگی به جرایم عمدی تعزیری درجه ۷ و ۸ در صلاحیت دادگاه صلح قرار گرفته است.

با توجه به رأی وحدت رویه شماره ۸۰۷ دیوان عالی کشور که مجازات حبس جرم تصرف عدوانی (در مورد املاک خصوصی) را به درجه ۷ تقلیل داده است، رسیدگی به شکایت کیفری تصرف عدوانی نیز مستقیماً در صلاحیت دادگاه صلح خواهد بود.

رسیدگی مستقیم بدون دادسرا: مطابق ماده ۳۴۰ قانون آیین دادرسی کیفری، در جرایمی که مجازات قانونی آن ها صرفاً جزای نقدی درجه هفت و هشت باشد، یا مجازات قانونی آن ها کمتر از ۹۱ روز حبس یا کمتر از دو ماه یا دو میلیون ریال جزای نقدی باشد، پرونده مستقیماً در دادگاه رسیدگی می شود و نیازی به گذراندن مرحله دادسرا نیست. از آنجا که تصرف عدوانی کیفری، جرمی از نوع تعزیری درجه ۷ محسوب می شود، شکواییه مربوط به آن مستقیماً در دادگاه صلح ثبت و رسیدگی خواهد شد. این امر به معنای سرعت بیشتر در رسیدگی و حذف یک مرحله از فرآیند قضایی است.

صلاحیت محلی

بر اساس قواعد عمومی آیین دادرسی کیفری و با توجه به ماهیت جرم تصرف عدوانی (که یک جرم مرتبط با ملک است)، دادگاه صالح محلی، دادگاه صلح محل وقوع ملک غیرمنقول خواهد بود. یعنی شاکی باید شکایت خود را در دادگاه صلحی مطرح کند که ملک مورد تصرف در حوزه قضایی آن قرار دارد.

مراحل عملی طرح شکایت تصرف عدوانی کیفری (گام به گام)

برای طرح یک شکایت مؤثر و موفقیت در پرونده تصرف عدوانی کیفری، لازم است مراحل قانونی به درستی و با دقت طی شوند. این مراحل شامل جمع آوری مدارک، تنظیم شکواییه و پیگیری پرونده است که هر یک نقش مهمی در سرنوشت دعوا ایفا می کنند.

۱. ثبت نام در سامانه ثنا

اولین گام در هر فرآیند قضایی در ایران، ثبت نام در سامانه ابلاغ الکترونیک قضایی (ثنا) است. بدون ثبت نام در این سامانه، امکان طرح شکایت و دریافت ابلاغیه های دادگاه وجود ندارد. این کار از طریق دفاتر خدمات الکترونیک قضایی یا به صورت آنلاین امکان پذیر است. پس از ثبت نام، یک نام کاربری و رمز عبور دریافت خواهید کرد که برای ورود به سامانه و پیگیری پرونده ها ضروری است.

۲. جمع آوری مدارک و مستندات

جمع آوری مدارک قوی و مستندات کافی، ستون فقرات پرونده شما را تشکیل می دهد. هرچه دلایل اثبات جرم مستحکم تر باشد، شانس موفقیت در دادگاه بیشتر است. مدارک اصلی برای یک شکواییه تصرف عدوانی کیفری شامل موارد زیر است:

• رونوشت برابر اصل سند مالکیت رسمی: همانطور که پیشتر گفته شد، در دعوای کیفری، اثبات مالکیت رسمی ضروری است. بنابراین، ارائه رونوشت معتبر سند مالکیت، از اهمیت بالایی برخوردار است.
• استشهادیه محلی و شهادت شهود: شهادت افراد مطلع و همسایگان که از سابقه تصرف شما و وقوع تصرف عدوانی توسط متصرف آگاهی دارند، می تواند بسیار کمک کننده باشد. تنظیم یک استشهادیه محلی که توسط چند شاهد امضا شده باشد، دلیل محکمی در دادگاه محسوب می شود.
• گزارش تأمین دلیل: تأمین دلیل، فرآیندی است که طی آن، وضعیت فعلی ملک توسط کارشناس رسمی دادگستری یا مأمور قضایی صورت جلسه و مستند می شود. این گزارش می تواند شامل عکس برداری، نقشه برداری و توصیف دقیق وضعیت ملک و آثار تصرف متصرف باشد. برای درخواست تأمین دلیل، باید به دادگاه صلح مراجعه کنید.
• گزارش کلانتری یا نیروی انتظامی: اگر در زمان وقوع تصرف عدوانی یا پس از آن، درگیری یا حادثه ای رخ داده و پلیس در محل حضور یافته است، گزارش آن ها می تواند به عنوان یک مدرک رسمی مورد استفاده قرار گیرد.
• سایر ادله اثبات دعوا: هرگونه عکس، فیلم، پیامک، ایمیل، اظهارنامه ارسالی به متصرف، و هر مدرک دیگری که نشان دهنده تصرف عدوانی باشد، می تواند به عنوان دلیل ارائه شود.

۳. تنظیم شکواییه

تنظیم دقیق و کامل شکواییه، قلب دعوای کیفری شماست. در این مرحله، باید واقعه تصرف عدوانی را به صورت واضح، دقیق و مستدل شرح دهید. شکواییه باید شامل اطلاعات زیر باشد:

• مشخصات کامل شاکی (نام، نام خانوادگی، کدملی، آدرس، شماره تماس)
• مشخصات کامل مشتکی عنه (در صورت اطلاع)
• محل دقیق وقوع جرم (آدرس کامل ملک، پلاک ثبتی)
• تاریخ و چگونگی وقوع جرم (شرح کامل و واضح ماجرا، زمان، نحوه تصرف عدوانی)
• دلایل و منضمات (لیست تمامی مدارکی که در مرحله قبل جمع آوری کرده اید)
• خواسته شما (تعقیب و مجازات مشتکی عنه و رفع تصرف از ملک)

۴. ثبت شکواییه

پس از تنظیم شکواییه و آماده سازی تمامی مدارک، باید به یکی از دفاتر خدمات الکترونیک قضایی مراجعه کرده و شکواییه خود را به همراه ضمائم، ثبت کنید. کارشناسان این دفاتر، شکواییه شما را بررسی کرده و پس از تأیید، آن را به دادگاه صلح صالح ارسال می کنند.

۵. پیگیری پرونده

پس از ثبت شکواییه، فرآیند دادرسی آغاز می شود. پیگیری مستمر پرونده، حضور به موقع در جلسات دادگاه و ارائه مستندات تکمیلی (در صورت نیاز) از اهمیت زیادی برخوردار است. می توانید وضعیت پرونده خود را از طریق سامانه ثنا پیگیری کنید و برای دریافت راهنمایی های لازم، با وکیل خود در ارتباط باشید.

نمونه شکواییه تصرف عدوانی کیفری (فرم آماده و قابل کپی)

این بخش، مهم ترین قسمت مقاله برای بسیاری از مخاطبان است. در اینجا یک نمونه شکواییه کامل و قابل استفاده آورده شده است. توصیه می شود که این فرم را به دقت مطالعه کرده و با توجه به جزئیات پرونده خود، آن را تکمیل نمایید.

بسمه تعالی
ریاست محترم دادگاه صلح شهرستان [نام شهرستان]

با سلام و احترام،

مشخصات شاکی:
نام و نام خانوادگی: [نام و نام خانوادگی شاکی]
نام پدر: [نام پدر شاکی]
کد ملی: [کد ملی شاکی]
شماره شناسنامه: [شماره شناسنامه شاکی]
تاریخ تولد: [تاریخ تولد شاکی]
شغل: [شغل شاکی]
آدرس محل اقامت: [آدرس کامل شاکی]
شماره تماس: [شماره تماس شاکی]

مشخصات مشتکی عنه:
نام و نام خانوادگی: [نام و نام خانوادگی مشتکی عنه (در صورت اطلاع)]
نام پدر: [نام پدر مشتکی عنه (در صورت اطلاع)]
کد ملی: [کد ملی مشتکی عنه (در صورت اطلاع)]
آدرس محل اقامت: [آدرس کامل مشتکی عنه (در صورت اطلاع یا ذکر مجهول المکان)]
شماره تماس: [شماره تماس مشتکی عنه (در صورت اطلاع)]

محل وقوع جرم:
[آدرس دقیق ملک مورد تصرف، شامل شهر، خیابان، کوچه، پلاک ثبتی یا پلاک آبی و...)، به عنوان مثال: شهرستان [نام شهرستان]، بخش [نام بخش]، پلاک ثبتی [شماره پلاک ثبتی] فرعی از [شماره پلاک ثبتی] اصلی واقع در [محل دقیق]، به مساحت تقریبی [متراژ تقریبی] متر مربع.]

تاریخ وقوع جرم:
[تاریخ تقریبی یا دقیق شروع تصرف عدوانی، به عنوان مثال: از تاریخ 1403/01/15 لغایت زمان تقدیم این شکواییه]

دلایل و منضمات:

  
رونوشت مصدق سند مالکیت رسمی به شماره [شماره سند]
  
رونوشت مصدق گزارش تأمین دلیل صادره از شعبه [شماره شعبه] دادگاه صلح شهرستان [نام شهرستان] به تاریخ [تاریخ گزارش]
  
تصاویر و فیلم های [ذکر محتوا، مثلا: نشان دهنده عملیات تصرف یا وضعیت ملک پیش و پس از تصرف]
  
استشهادیه محلی به امضای [تعداد] نفر از شهود و مطلعین
  
گزارش کلانتری/پاسگاه [شماره کلانتری/پاسگاه] به تاریخ [تاریخ گزارش] (در صورت وجود)
  
کارت ملی شاکی
  
[هر مدرک دیگر مانند اظهارنامه، پیامک، مکاتبات و...]


شرح شکایت:
به استحضار می رساند، اینجانب [نام و نام خانوادگی شاکی] به موجب سند رسمی مالکیت شماره [شماره سند] که رونوشت مصدق آن ضمیمه این شکواییه تقدیم حضور می گردد، مالک رسمی و قانونی شش دانگ یک قطعه زمین/واحد مسکونی/باغ/مغازه به مشخصات [آدرس کامل و پلاک ثبتی] می باشم.
متاسفانه، مشتکی عنه، آقای/خانم [نام و نام خانوادگی متصرف]، با سوءنیت و با علم کامل به عدم مالکیت خود و غیرقانونی بودن اقدامش، در تاریخ تقریبی [تاریخ]، به صورت عدوانی و با قهر و غلبه، اقدام به تصرف ملک فوق الذکر نموده است. ایشان با [شرح دقیق عملیات متصرف، مثلا: شکستن قفل ورودی، دیوارکشی در بخشی از زمین، حفر چاه و کشت و زراعت، تغییر حد و حدود ملک]، مانع از تصرف و بهره برداری قانونی اینجانب از ملک خود شده است.
اینجانب برای مستندسازی و اثبات تصرف عدوانی، در تاریخ [تاریخ] با مراجعه به دادگاه صلح شهرستان [نام شهرستان]، درخواست تأمین دلیل نمودم و کارشناس رسمی دادگستری پس از بازدید از ملک، گزارش خود را به شماره [شماره گزارش] و تاریخ [تاریخ گزارش] ارائه نموده که وضعیت تصرف عدوانی را به طور کامل تشریح کرده است. (رونوشت گزارش تأمین دلیل پیوست است.)
همچنین، [در صورت وجود: همسایگان و افراد مطلع از سابقه تصرف بنده و اقدام غیرقانونی مشتکی عنه، به موجب استشهادیه پیوست، شهادت داده اند. یا: پس از مراجعه اینجانب و درخواست تخلیه، متصرف با درگیری و تهدید از خروج خودداری کرده که مراتب با حضور مأمورین کلانتری [شماره] صورت جلسه شده است.]
با توجه به مراتب فوق و اینکه عمل مشتکی عنه مصداق بارز جرم تصرف عدوانی موضوع ماده ۶۹۰ قانون مجازات اسلامی (کتاب تعزیرات) است، از ریاست محترم دادگاه تقاضای رسیدگی، تعقیب و مجازات مشتکی عنه و همچنین صدور حکم به رفع تصرف عدوانی و اعاده وضع ملک به حال سابق (و در صورت وجود، قلع و قمع بنا یا مستحدثات احداثی) را از محضر عالی درخواست می نمایم.

با تشکر و احترام فراوان،
نام و نام خانوادگی شاکی/وکیل
تاریخ: [تاریخ تنظیم شکواییه]
امضاء:

نکات مهم و تکمیلی در مورد شکایت تصرف عدوانی کیفری

پس از آشنایی با مراحل اصلی و نمونه شکواییه تصرف عدوانی کیفری، آگاهی از برخی نکات تکمیلی و ظرایف حقوقی می تواند به شما در مدیریت بهتر پرونده و دستیابی به نتیجه مطلوب کمک کند. این نکات، اغلب حاصل تجربه در مواجهه با پرونده های مشابه است.

درخواست دستور موقت

در بسیاری از موارد تصرف عدوانی، متصرف ممکن است در زمان رسیدگی به پرونده، اقدام به تغییر کاربری، ساخت وساز، یا هرگونه دخل و تصرفی در ملک کند که می تواند به شاکی ضرر برساند یا بازگرداندن ملک به حالت اولیه را دشوارتر سازد. برای جلوگیری از این گونه اقدامات، شاکی می تواند ضمن شکواییه یا با دادخواست جداگانه، تقاضای «دستور موقت» کند.

بر اساس ماده ۱۷۴ قانون آیین دادرسی مدنی، اگر دادگاه دلایل شاکی را موجه تشخیص دهد، می تواند دستور جلوگیری از ایجاد آثار تصرف، تکمیل اعیانی (مانند احداث بنا یا غرس اشجار)، کشت و زرع، از بین بردن آثار موجود، یا جلوگیری از ادامه مزاحمت و ممانعت از حق را در ملک مورد دعوا صادر کند. این دستور، به سرعت و پیش از صدور رأی نهایی، برای حفظ وضع موجود و جلوگیری از ورود ضرر بیشتر اجرا می شود. این ابزار قانونی، بسیار قدرتمند است و می تواند مانع از پیشرفت متصرف در هدف خود شود.

تامین دلیل: گواهی بر وضعیت فعلی

هرچند در بخش مراحل عملی به تأمین دلیل اشاره شد، اما اهمیت آن به قدری است که شایسته توضیح بیشتری است. تأمین دلیل، فرآیندی است که در آن شاکی از دادگاه (پیشتر شورای حل اختلاف، اکنون دادگاه صلح) درخواست می کند تا وضعیت فعلی ملک مورد تصرف عدوانی را به صورت رسمی مستند کند. این مستندسازی شامل بررسی دقیق ملک توسط کارشناس رسمی دادگستری، تهیه گزارش، عکس برداری و حتی نقشه برداری دقیق از وضعیت موجود و تغییرات ایجاد شده توسط متصرف است.

مزایای تأمین دلیل:

• حفظ شواهد: از بین رفتن یا تغییر آثار تصرف توسط متصرف، چالشی رایج است. تأمین دلیل این شواهد را به صورت رسمی ثبت و از دست رفتن آن ها جلوگیری می کند.
• مدرک مستند: گزارش تأمین دلیل، به عنوان یک مدرک معتبر و رسمی در تمامی مراحل دادرسی (کیفری و حقوقی) قابل استناد است و قاضی می تواند بر اساس آن تصمیم گیری کند.
• تسریع روند: با وجود یک گزارش جامع و مستند از وضعیت ملک، نیاز به تحقیقات میدانی طولانی توسط دادگاه کمتر شده و روند رسیدگی تسریع می یابد.

تصرف عدوانی در املاک مشاعی

املاک مشاعی، املاکی هستند که مالکیت آن ها به صورت مشترک بین دو یا چند نفر (شریک) قرار دارد. گاهی اوقات، یکی از شرکا بدون اجازه و رضایت سایرین، اقدام به تصرف تمام یا بخشی از ملک مشترک می کند و مانع از بهره برداری دیگران می شود. در چنین شرایطی، این اقدام نیز می تواند مصداق تصرف عدوانی کیفری باشد.

بر اساس رأی وحدت رویه شماره ۱۰ مورخ ۱۳۵۵/۷/۲۱ هیأت عمومی دیوان عالی کشور، تصرف ملک مشاع بدون اذن شرکا، در صورتی که با سوءنیت و به قصد اضرار یا جلب منافع غیرمجاز باشد، می تواند جرم تصرف عدوانی تلقی شود. بنابراین، اگر یکی از شرکا به صورت عدوانی ملک مشاع را تصرف کند، سایر شرکا می توانند با نمونه دادخواست تصرف عدوانی کیفری، علیه او شکایت کنند.

سرنوشت اعیانی و زراعت در ملک متصرفی

گاهی اوقات متصرف عدوانی در طول دوره تصرف خود، اقدام به ساخت وساز (اعیانی) یا زراعت در ملک می کند. تکلیف این مستحدثات پس از رفع تصرف عدوانی، اهمیت دارد.

• اعیانی و بنا (ماده ۱۶۴ آیین دادرسی مدنی): اگر متصرف عدوانی در ملک، بنایی احداث کرده یا درختی غرس کرده باشد، این بنا و اشجار در صورتی باقی می ماند که متصرف ظرف یک ماه از تاریخ اجرای حکم رفع تصرف عدوانی، در دادگاه صلاحیت دار، دعوای مالکیت خود را مطرح کند. در غیر این صورت، این مستحدثات تخریب خواهند شد.
• زراعت (ماده ۱۶۵ آیین دادرسی مدنی): اگر در ملک مورد تصرف عدوانی، زراعت انجام شده باشد و محصول آماده برداشت باشد، متصرف عدوانی باید محصول را برداشت کرده و اجرت المثل ملک را بپردازد. اگر محصول آماده برداشت نباشد، مالک مخیر است بین اینکه قیمت زراعت (سهم بذر و دسترنج متصرف) را پرداخت کند و ملک را تصرف کند، یا اجازه دهد متصرف تا زمان برداشت محصول در ملک بماند و اجرت المثل را دریافت کند. همچنین، مالک می تواند متصرف را به معدوم کردن زراعت و اصلاح آثار تخریبی مکلف نماید.

تفاوت با سایر دعاوی مشابه

تصرف عدوانی، هرچند شبیه برخی دعاوی ملکی دیگر به نظر می رسد، اما تفاوت های کلیدی دارد که درک آن ها برای انتخاب صحیح مسیر قانونی، حیاتی است.

• خلع ید: در دعوای خلع ید، خواهان باید مالکیت خود را بر ملک اثبات کند و تصرف خوانده نیز باید غیرقانونی باشد. تفاوت اصلی با تصرف عدوانی کیفری این است که در خلع ید، نیازی به اثبات سوءنیت و قهر و غلبه نیست. همچنین، در خلع ید، اثبات سبق تصرف خواهان الزامی نیست.
• تخلیه ید: این دعوا زمانی مطرح می شود که متصرف، در ابتدا با مجوز قانونی (مانند قرارداد اجاره) بر ملک تسلط یافته، اما پس از اتمام مدت قرارداد یا سلب اجازه، از تخلیه ملک خودداری می کند. در اینجا منشأ تصرف اولیه قانونی بوده، در حالی که در تصرف عدوانی، منشأ تصرف از ابتدا غیرقانونی است.
• غصب: غصب به معنای «استیلاء بر حق غیر به نحو عدوان» است. این مفهوم شامل اموال منقول و غیرمنقول می شود، در حالی که تصرف عدوانی فقط مربوط به اموال غیرمنقول است. گاهی غصب می تواند مصداق تصرف عدوانی باشد، اما هر غصبی تصرف عدوانی نیست و برعکس.

نقش وکیل در پرونده تصرف عدوانی کیفری

پرونده های تصرف عدوانی، به ویژه از جنبه کیفری، می توانند پیچیدگی های خاص خود را داشته باشند. حضور یک وکیل متخصص و مجرب در این گونه دعاوی، می تواند بسیار یاری رسان باشد. وکیل می تواند:

• مشاوره تخصصی: ارائه مشاوره دقیق در مورد انتخاب مسیر صحیح (کیفری یا حقوقی)، جمع آوری مدارک، و ارزیابی شانس موفقیت.
• تنظیم شکواییه و لوایح: تنظیم یک شکواییه دقیق، جامع و حقوقی، که تمامی ارکان جرم و درخواست های شاکی را به درستی منعکس کند.
• پیگیری پرونده: حضور در جلسات دادگاه، ارائه دفاعیات لازم، و پیگیری اجرای احکام صادره.
• حفظ حقوق شاکی: اطمینان از اینکه تمامی حقوق قانونی شاکی در طول فرآیند دادرسی، رعایت می شود.

به یاد داشته باشید، سرمایه گذاری بر روی دانش و تجربه یک وکیل، می تواند از ضررهای مالی و زمانی بزرگتر جلوگیری کند و راه را برای احقاق حق هموار سازد.

نتیجه گیری

تصرف عدوانی کیفری، جرمی است که می تواند آرامش و امنیت مالکیت افراد را به شدت تحت تأثیر قرار دهد. همانطور که در این راهنما بررسی شد، برای مقابله با این پدیده، ابزارهای قانونی قدرتمندی در اختیار مالکان قرار دارد که با درک صحیح و استفاده درست از آن ها، می توان به احقاق حق دست یافت.

از تعریف دقیق تصرف عدوانی و تمایز آن با جنبه حقوقی، تا شناخت ارکان و مواد قانونی مربوطه، و همچنین آشنایی با مجازات ها و مرجع صالح (دادگاه صلح)، تلاش شد تا تصویری جامع از این جرم ارائه شود. جمع آوری دقیق مدارک، تنظیم یک نمونه دادخواست تصرف عدوانی کیفری اصولی، و پیگیری مستمر مراحل عملی شکایت، گام های اساسی در این مسیر هستند.

تجربه نشان می دهد که اقدام به موقع، هوشمندی در جمع آوری شواهد و در صورت لزوم، بهره گیری از مشاوره و وکالت تخصصی، می تواند سرنوشت پرونده را به نفع مالک تغییر دهد. این راهنما با هدف توانمندسازی شما برای برداشتن گام های محکم در جهت دفاع از مالکیت خود تهیه شده است. امیدواریم با بهره گیری از این اطلاعات، بتوانید حقوق خود را به بهترین شکل ممکن استیفا نمایید.