محتمل‌ترین سناریوی عربستان در قبال چین و آمریکا چیست؟

به گزارش ایران تودی تنها چند روز بعد از اعلام توافق ایران و عربستان سعودی برای عادی سازی روابط دو کشور، امارات متحده عربی قراردادهای خرید سامانه پدافندی از اسرائیل را تعلیق کرد.کانال ۱۲اسرائیل در گزارشی اعلام کردامارات متحده عربی تصمیم دارد در واکنش به اظهارات بن‌گویر و همچنین اسموتریچ، وزرای تندرو کابینه نتانیاهو علیه فلسطینی ها، برخی معاملات از جمله توافقنامه خرید سامانه های پدافندی از اسرائیل را به حالت تعلیق درآورد.

نخست وزیر اسرائیل نیز به گزارش های منتشر شده در رسانه ها مبنی بر اقدام امارات در تعلیق شماری از توافقنامه ها و قراردادهای خود با تل آویو بویژه قرارداد خرید سامانه های پدافندی واکنش نشان داد. دفتر بنیامین نتانیاهو در این باره اعلام کرد: برخلاف گزارش های منتشر شده، روابط با امارات قوی و باثبات است ‌و مهم ترین شاهد بر این مساله توافق تجاری میان دوطرف است که منجر به گسترش روابط اقتصادی، تجاری و سیاسی خواهد شد.جالب اینجاست که در روزهای گذشته عربستان نیز دست رد به سینه متحد استراتژیک آمریکا در منطقه زده است.ریاض در اقدامی به هیئت اسرائیلی اجازه ورود به خاک کشورش را برای حضور در یک رویداد گردشگری سازمان ملل در عربستان نداد.

بیشتر بخوانید:

ارزیابی رسانه‌های سعودی از توافق با ایران/ تحلیل‌هایی که چندان دیده نشد

توافق ایران و عربستان نشانه عصر پساآمریکایی در خلیج فارس است؟

پایان تنش هفت ساله؛ توافق ایران و عربستان چه تأثیری بر امنیت منطقه دارد؟

نگاه تحلیلگران سیاسی به تاثیر توافق تهران و ریاض بر پرونده یمن

گردش جهان عرب از آمریکا و متحد کلیدی اش به سمت شرق

به نظر می رسد که جهان عرب به آرامی به سوی چین متمایل شده و از آمریکا و متحد اصلی اش اسرائیل در حال فاصله گرفتن است و شاید اقدام اخیر امارات مبنی بر تعلیق قرارداد نظامی با اسرائیل را هم بتوان بخشی از این فرایند توصیف کرد. پیش از این نیز عربستان در اواخر سال ۲۰۲۲ بر سر میزان صادرات نفت این کشور رودر روی آمریکا قرار گرفته بود.اوپک پلاس در ۵ اکتبر سال ۲۰۲۲ با وجود انجام هفته‌ها لابی از سوی مقامات آمریکایی، اعلام کرد که تولید نفت خود را ۲ میلیون بشکه در روز کاهش می‌دهد. آمریکا برای جبران کمبود انرژی ناشی از جنگ اوکراین در نظر داشت تا این کسری را با افزایش صادرات نفت جهان عرب جبران کند.این تصمیم با واکنش قاطع جو بایدن روبرو شد به نحوی که او گفت که حصول این تصمیم برای آینده روابط آمریکا و عربستان عواقبی را در پی خواهد داشت.

در مقابل مواضع منفی آمریکا در برابر عربستان بر سر این تصمیم سایر تولیدکنندگان اوپک پلاس، از جمله امارات متحده عربی، عراق، کویت، عمان، بحرین و الجزایر بیانیه‌هایی صادر کردند و در آن از کاهش تولید به‌عنوان ضرورتی برای بازار دفاع و تاکید کردند که این تصمیم به اتفاق آرا بوده است. از دیگر نشانه های فاصله گرفتن جهان عرب از آمریکا سفر اخیر شی جینپینگ رئیس جمهور رقیب سرسخت آمریکا به عربستان سعودی بود.او در جریان این سفر ضمن شرکت در دو نشست جداگانه با سران عرب و سران کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس با مقامات سعودی از قبیل ملک سلمان پادشاه و محمد بن سلمان ولیعهد او دیدار و گفت وگو کرد.

در جریان این سفر، پادشاه عربستان سعودی و رئیس جمهوری چین توافقنامه همکاری جامع راهبردی امضا کردند. همچنین در حاشیه این سفر شرکت‌های عربستانی و چینی ۳۴ توافق‌نامه سرمایه‌گذاری به ارزش تقریبی ۳۰ میلیارد دلار امضا کردند. این توافقات در زمینه های گوناگونی همچون انرژی‌های پاک و تولید هیدروژن و انرژی خورشیدی و فناوری اطلاعات و حمل و نقل و صنایع پزشکی و مسکن و کارخانه‌های مصالح ساختمانی بود.

مساله دیگری که می توان آن را گامی به سوی تحکیم روابط کشورهای عربی بخصوص عربستان با چین دانست پذیرش میانجیگری چین برای از سرگیری روابط میان این کشور و ایران است. در جریان مذاکرات روز جمعه گذشته در پکن، عربستان سعودی و ایران که روابط دیپلماتیک خود را از سال ۲۰۱۶ قطع کرده بودند، توافق کردند که روابط دیپلماتیک خود را دوباره برقرار کنند و سفارتخانه‌های خود را ظرف مدت دو ماه بازگشایی نمایند. بسیاری از کارشناسان دنیا این اتفاق را زنگ خطری برای واشنگتن در خاورمیانه ارزیابی کرده و معتقدند این گونه اقدامات روز به روز جایگاه چین در خاورمیانه را محکم تر می کند.

هنوز برای ناظران روشن نیست که آیا چرخش های عربستان سعودی و به تبع آن احتمالا نزدیک ترین متحدان ریاض در جهان عرب به سوی چین و تنش زدایی با ایران، صرفاً اقدامی تاکتیکی برای ارتقای وزن چانه زنی این کشورها در برابر غرب و ایالات متحده است و یا واقعاً از تغییر رویکردی استراتژیک حکایت دارد. فروکش کردن منازعات در سوریه و یمن و کاهش تنش ها در عراق باید تاثیر مستقیمی برای افزایش امادگی عربستان سعودی و متحدانش برای نوسازی روابط منطقه ای داشته باشد اما همینطور تشدید اختلافات واشنگتن و ریاض و ناتوانی و بی میلی آمریکا برای پاسخ به مطالبات عربستان ممکن است بخشی دیگر از محرک های بیرونی باشد که راه ریاض را به سوی تجدید مناسبات منطقه ای و تخصیص توجه بیشتر به چین هموار کرده است. حتی به رغم این اتفاق، بعید است که عربستان سعودی با نظر به عمق روابط خود با آمریکا، به آسانی قصد داشته باشد که از واشنگتن فاصله بگیرد. تلاش برای متوازن کردن روابط با چین و آمریکا که اکنون به نظر می رسد هیچکدام از معادلات جهانی قابل حذف نیستند، محتمل ترین مسیری است که ممکن است عربستان سعودی در جستجوی آن باشد. راهی که پیش از این هم ترکیه و حتی اسرائیل تعقیب کرده بودند.

۳۱۱۳۱۱