راهنمای کامل برای استفاده از RSI در تحلیل بازار ارزهای دیجیتال

RSI یا شاخص قدرت نسبی یک اندیکاتور مومنتوم (Momentum) است که گرایش بازار و سرعت تغییرات قیمت را بررسی می‌کند. RSI نموداری خطی است که بین دو باند بالا و پایین نوسان می‌کند. RSI بالاتر از ۷۰ اشباع خرید و سیگنال خروج و RSI کمتر از ۳۰ اشباع فروش و سیگنال ورود است.

پس فهمیدیم که آموزش اندیکاتورها RSI می‌تواند برای تعیین نقاط ورود‌ به معامله و‌ خروج از آن به معامله‌گر کمک کند. اگرچه این اندیکاتور در برخی مواقع می‌تواند گمراه‌کننده باشد، معامله‌گرانی که نحوه عملکرد آن را درک ‌کنند، می‌توانند دیدگاه دقیق‌تری درباره تغییرات قیمت داشته باشند و آینده کوتاه‌مدت بازار را بهتر پیش‌بینی کنند.

فرمول محاسبه اندیکاتور RSI

به‌صورت پیش‌فرض، شاخص قدرت نسبی میانگین تغییرات صعودی قیمت (میانگین سود) را با میانگین تغییرات نزولی قیمت (میانگین ضرر) در بازه ۱۴ دوره‌ای بررسی می‌کند. برای مثال، اگر شاخص RSI را در نمودار یک‌روزه اِعمال می‌کنید، ۱۴ روز آخر مدنظر قرار می‌گیرد و اگر آن را در نمودار یک‌ساعته به‌کار می‌گیرید، ۱۴ ساعت آخر در محاسبات در نظر گرفته می‌شود. گفتنی است امکان تغییر بازه زمانی بنا به استراتژی معاملاتی‌تان نیز وجود دارد و این شاخص در هر تایم‌فریمی کار می‌کند.

با‌این‌همه، در حالت کلی نیازی نیست نگران محاسبه فرمول شاخص قدرت نسبی باشید؛ زیرا همه پلتفرم‌های معاملاتی مقادیر شاخص قدرت نسبی را به‌صورت محاسبه‌شده در‌اختیارتان قرار می‌دهند و با چند کلیک ساده، می‌توانید شاهد نمودار شاخص قدرت نسبی در چارت‌های معاملاتی باشید.

چگونه شاخص RSI را بخوانیم؟

در نمودارهای اندیکاتور RSI، اغلب شاهد سه خط هستید: دو خط نقطه‌چین مستقیم در بالا و پایین و یک منحنی در وسط که گاهی از دو نقطه‌چین بالایی و پایینی عبور می‌کند؛ اما معمولاً میان این دو خط در نوسان است. 

این منحنی اندیکاتور RSI است و مشخص می‌کند که دارایی معاملاتی مدنظر در محدوده اشباع خرید یا اشباع فروش قرار گرفته است. هنگامی‌که اندیکاتور RSI به مقدار ۳۰ یا کمتر برسد، دارایی در محدوده اشباع فروش قرار می‌گیرد و زمانی‌که از مقدار ۷۰ عبور کند، دارایی وارد محدوده اشباع خرید می‌شود.

صرفاً به این دلیل که دارایی در موقعیت اشباع فروش یا اشباع خرید قرار دارد، بدین‌معنا نیست که بازار تغییر خواهد کرد؛ بلکه این یعنی همه‌چیز سریع‌تر از آنچه باید، در حال حرکت است.

شاخص قدرت نسبی می‌تواند به تعیین شرایط بازار و تشخیص روند قیمت کمک کند. اگر شاخص قدرت نسبی در محدوده خط ۵۰ نوسان کند، بازار در شرایط روند قرار دارد. اگر شاهد عبور RSI از ۵۰ به‌سمت بالا باشیم، با روند مثبت و بازار صعودی سروکار داریم و قیمت‌ها در حال افزایش هستند. پایین‌آمدن اندیکاتور به زیر ۵۰ هم نشان‌دهنده کاهش قیمت‌ها و شکل‌گیری بازار نزولی است.

بااین‌حال، با وجود تمام اطلاعاتی که از شاخص قدرت نسبی دریافت می‌کنیم، باز‌هم بهتر است صرفاً به یک اندیکاتور اتکا نکنیم و همیشه از چندین اندیکاتور مختلف برای اطمینان از دقت و صحت سیگنال‌های خریدوفروش استفاده کنیم.

واگرایی RSI چیست؟

واگرایی RSI زمانی اتفاق می‌افتد که قیمت یک دارایی دیجیتال به سقف یا کف جدیدی برسد؛ اما اندیکاتور RSI مقادیر متناظر با آن را نشان ندهد. در این حالت، روند قیمت و منحنی اندیکاتور در جهت‌های مخالف حرکت می‌کنند. این واگرایی می‌تواند دو حالت صعودی و نزولی داشته باشد.

• واگرایی نزولی: زمانی اتفاق می‌افتد که اندیکاتور RSI برخلاف نمودار قیمت، سقف جدیدی را تشکیل نمی‌دهد و این نشان‌دهنده ضعیف‌شدن مومنتوم است.
• واگرایی صعودی: زمانی اتفاق می‌افتد که قیمت دارایی به کف جدید می‌رسد؛ اما اندیکاتور RSI آن را تأیید نمی‌کند و نمی‌تواند کف پایین‌تری بسازد. تریدرها این حالت را به‌عنوان سیگنال خرید تفسیر می‌کنند.

به‌طور‌کلی، ایجاد واگرایی بین نمودار قیمت دارایی و اندیکاتور RSI می‌تواند نشان‌دهنده بازگشت روند باشد.

همگرایی و واگرایی قیمت

مهم‌ترین سیگنال‌های معاملاتی اندیکاتور RSI آشکارشدن «همگرایی» و «واگرایی» هستند. تریدرها از این سیگنال‌ها برای تشخیص قیمت و پیش‌بینی زمانی که بازار در آستانه تغییر روند قرار می‌گیرد، استفاده می‌کنند. پدیده همگرایی وقتی اتفاق می‌افتد که قیمت و اندیکاتور تکنیکال هم‌سو با‌هم حرکت کنند.

برای تعیین ساختار همگرایی، نمودار قیمت با میانگین متحرک یا شاخص قدرت نسبی باید هم‌راستا باشند. پدیده واگرایی دقیقا برعکس است و زمانی رخ می‌دهد که نمودار قیمت و اندیکاتور RSI در جهت مخالف حرکت کنند.

الگوی واگرایی RSI معمولاً در چند کندل پیش از تغییر جهت روند صعودی یا شکست حمایت مشاهده می‌شود و می‌تواند احتمال بازگشت روند صعودی را تأیید کند. اگر ارزش دارایی افزایش یابد و در‌عین‌حال، اسیلاتور RSI دچار افت شود، تریدر می‌تواند واگرایی نزولی را تشخیص دهد. در موقعیتی مخالف، یعنی هنگامی‌که ارزش دارایی کاهش پیدا می‌کند و اسیلاتور به‌سمت بالا ادامه مسیر می‌دهد، شاهد واگرایی صعودی هستیم.

نوسان ناقص قله: این حالت در روندی صعودی و هنگامی اتفاق می‌افتد که قیمت به قله جدیدی می‌رسد؛ اما اندیکاتور RSI از کف آخری که به بالاترین قله منجر شده، عبور می‌کند؛ یعنی روند صعودی خود را می‌شکند. در این حالت، با سیگنال فروش روبه‌رو هستیم.

نوسان ناقص دره: در این شرایط، قیمت در روندی نزولی به دره جدیدی می‌رسد؛ اما اندیکاتور RSI از آخرین قله خود که پایین‌ترین دره را تشکیل داده، عبور می‌کند و روند نزولی خود را می‌شکند. این شرایط می‌تواند سیگنالی برای خرید تلقی شود.

وقتی مک‌دی خط سیگنال میانگین متحرک ۹دوره‌ای را به‌سمت بالا قطع می‌کند، با سیگنال خرید روبه‌رو هستیم و عبور خط مک‌دی از خط سیگنال به‌سمت پایین‌، نشان‌دهنده موقعیت بالقوه فروش است.

اندیکاتور RSI به معامله‌گران ایده‌ای کلی از تغییرات اخیر قیمت می‌دهد؛ درحالی‌که مک‌دی را می‌توانیم سنجشی از همبستگی دو میانگین متحرک بدانیم. بسیاری از معامله‌گران از این دو اندیکاتور برای پیش‌بینی حرکت قیمت در آینده و شناسایی سیگنال‌های معاملاتی استفاده می‌کنند.

به‌بیان بهتر، این دو اندیکاتور مکمل هم هستند و اغلب باهم به‌کار برده می‌شوند. درحالی‌که مک‌دی از میانگین‌های متحرک نمایی استفاده می‌کند، اندیکاتور RSI نموداری از کف‌ها و سقف‌های اخیر قیمت را نشان می‌دهد. شناسایی بازار رنج با استفاده از اندیکاتور مک‌دی بسیار آسان‌تر است و اندیکاتور RSI هم می‌تواند بازگشت روند را با نمایش مناطق اشباع فروش و اشباع خرید نشان دهد.

چگونه از اندیکاتور RSI در معاملات خود استفاده کنیم؟

ابتدا در پلتفرم معاملاتی خود، اندیکاتور RSI را فعال کنید. دوره پیش‌فرض این اندیکاتور همیشه ۱۴ در نظر گرفته می‌شود که پیشنهاد می‌کنیم با همین تنظیمات کار خود را ادامه دهید.

سیگنال‌های ارائه‌شده در تایم‌فریم‌های بالاتر قدرتمندتر از سیگنال‌های ارائه‌شده در تایم‌فریم‌های پایین‌تر خواهند بود. توجه به این نکته مهم است؛ زیرا با شروع استفاده از اندیکاتور شاخص قدرت نسبی، متوجه می‌شوید که ممکن است واگرایی نزولی را در تایم‌فریم ۱۵دقیقه‌ای تشخیص بدهید؛ اما این واگرایی در تایم‌فریم یک‌ساعته نشان داده نشود یا مثلاً واگرایی نزولی در تایم‌فریم روزانه به‌طور چشمگیری معنادارتر از واگرایی نزولی در بازه زمانی ۵دقیقه‌ای است.

در‌ادامه، به دو استراتژی برای استفاده از اندیکاتور RSI در تحلیل بازارها اشاره می‌کنیم:

سیگنال‌های مناطق اشباع خرید و اشباع فروش در بازار رنج: اگرچه یکی از استراتژی‌های پرکاربرد RSI تعیین مناطق اشباع خرید و اشباع فروش در بازار رنج است، هیچ تضمینی وجود ندارد که بتوانید آخرین کف‌ یا سقف را دقیقاً شناسایی کنید. همچنین، خرید صرفاً براساس سیگنال اشباع فروش ریسک فراوانی دارد؛ زیرا همان‌طورکه توضیح دادیم، حتی وقتی با سیگنال اشباع فروش روبه‌رو می‌شوید، بازار ممکن است بازهم به روند نزولی خود ادامه دهد. استفاده از RSI به‌تنهایی کافی نیست؛ بنابراین، توصیه نمی‌کنیم که تمام استراتژی معاملاتی خود را صرفاً با تکیه بر این اندیکاتور ایجاد کنید. باوجوداین‌، شاخص قدرت نسبی به شما کمک می‌کند تصمیم بهتری بگیرید و دیدگاه وسیع‌تری از بازار به‌دست آورید. در‌مجموع، پیشنهاد می‌کنیم از انواع مختلف میانگین‌های متحرک و باندهای بولینگر (Bollinger Bands) همراه با RSI برای تأیید سیگنال‌ها و تصمیم‌گیری آگاهانه‌تر در معاملات استفاده کنید.

معامله‌گری براساس واگرایی و همگرایی صعودی یا نزولی: استراتژی دوم براساس واگرایی تنظیم می‌شود و می‌تواند جالب‌تر باشد. به‌عنوان مثال، اگر قصد دارید از شکل‌گیری دره یا قله در نمودار مطمئن شوید، می‌توانید به‌دنبال واگرایی در اندیکاتور RSI باشید. اگر همراه با شکل‌گیری الگوی دوقله، واگرایی نزولی در اندیکاتور RSI مشاهده کردید، بهتر است به فکر فروش دارایی باشید و اگر با الگوی دودره و یک واگرایی صعودی روبه‌رو شدید، به‌طور بالقوه می‌توانید سفارش خرید تنظیم کنید. در این حالت، شما بهتر است کمتر از کف قبلی تنظیم شود؛ زیرا طبق تحلیل شما، کف جدیدی ایجاد نخواهد شد. اگر قیمت پایین‌تر برود و کف جدیدی ایجاد کند، آن‌گاه تحلیل شما اشتباه بوده است و حد ضررتان فعال می‌شود.