در ۲۰۲۴ شاهد چه رویداد‌های علمی خواهیم بود؟
ابزار‌های هوش مصنوعی پیشرفته، مأموریت‌های اکتشافی کره ماه و ابررایانه‌های فوق سریع ازجمله پیشرفت‌هایی هستند که چشم‌انداز دنیای علم و فناوری را در سال میلادی آتی تغییر می‌دهند.
به گزارش خبرگزاری علم و فناوری آنا به نقل از نیچر، فاصله زیادی تا تحویل سال میلادی ۲۰۲۴ نداریم و دور از انتظار نیست که در جهان دائم‌التغییر پیرامون شاهد رونمایی از فناوری‌ها و اکتشاف‌های جدید باشیم. در گزارش پیش‌رو شما را با ۹ مورد از رویداد‌های علمی سال آینده آشنا می‌کنیم.
پیشرفت‌های هوش مصنوعی
امسال، ظهور چت جی‌پی‌تی تأثیری عمیق بر حوزه علم و فناوری داشت و قرار است تا اواخر سال میلادی آتی (۲۰۲۴)، اوپن‌ای‌آی که خالق این چت‌بات هوش مصنوعی است، نسخه شماره ۵ آن را ارائه کند. انتظار می‌رود که جی‌پی‌تی-۵ در مقایسه با نسخه قدیمی‌تر جی‌پی‌تی-۴ قابلیت‌های پیشرفته‌تری داشته باشد. همچنین، دانشمندان شاهد عرضه «جمینای» چت‌بات هوش مصنوعی شرکت گوگل هستند که رقیبی برای جی‌پی‌تی-۴ به حساب می‌آید. این مدل زبانی بزرگ قادر به پردازش چندین نوع ورودی ازجمله متن، کد رایانه‌ای، عکس، صوت و تصویر است.
علاوه بر این، برای سال میلادی ۲۰۲۴، انتظار داریم «آلفافولد» نسخه جدیدی از ابزار «دیپ‌مایند» را رونمایی کند که دانشمندان از آن برای پیش‌بینی دقیق اشکال سه‌بعدی پروتئین‌ها استفاده می‌کنند. این ابزار هوش مصنوعی قادر به مدل‌سازی تعاملات بین پروتئین‌ها، اسید‌های نوکلئیک و سایر مولکول‌ها با دقت اتمی است و می‌تواند فرصت‌های جدیدی را در زمینه طراحی و کشف دارو فراهم کند.
البته در حوزه قانون‌گذاری و تنظیم آئین‌نامه هوش مصنوعی، همچنان سؤال‌های بی‌پاسخ زیادی باقی مانده و قرار است هیئت مشورتی سازمان ملل گزارش نهایی در این زمینه را تا اواسط سال ۲۰۲۴ ارائه کند که حکم دستورالعمل قانونی را دارد.
پیش‌به‌سوی ستارگان
رصدخانه «ورا روبین» (Vera C. Rubin) واقع در کشور شیلی قرار است تا پایان سال ۲۰۲۴، در راستای پیشبرد برنامه رصد ۱۰ ساله آسمان نیمکره جنوبی، برخی از ابزار‌های جدیدش را عملیاتی کند.
با تلسکوپ ۸.۴ متری و دوربین غول پیکر ۳۲۰۰ مگاپیکسلی رصدخانه، دانشمندان امیدوارند که بسیاری از پدیده‌های گذرا و سیارک‌های نزدیک به زمین را کشف کنند.
علاوه بر این، رصدخانه «سیمونز» (Simons) واقع در صحرای آتاکامایِ کشور شیلی هم تا اواسط ۲۰۲۴ تکمیل خواهد شد. دانشمندان در نسل بعدی اکتشاف‌های کیهان‌شناسی، به دنبال نشانه‌هایی از امواج گرانشی اولیه- پسادرخشش بیگ بنگ- در پس‌زمینه مایکروویو کیهانی (CMB) هستند. تلسکوپ‌های این رصدخانه تازه‌تأسیس به ۵۰ هزار ردیاب نوری مجهز هستند که ۱۰ برابر بیشتر از ردیاب‌های مورد استفاده در پروژه‌های مشابه است.
اخترشناسان نگران آن هستند که مبادا داده‌های تلسکوپ زمین‌پایه جدید به دلیل افزایش شمار منظومه‌های ماهواره‌ای که با نورشان آسمان شب را آلوده می‌کنند، غیرقابل استفاده شود.
پشه‌های مسلح
برنامه جهانی پشه از سال بعد در کارخانه‌ای واقع در برزیل، کار پرورش پشه‌هایی را آغاز می‌کند که قرار است از آن‌ها در مبارزه با بیماری‌ها استفاده شود. این پشه‌ها با یک سویه باکتریایی آلوده می‌شوند تا دیگر قادر به انتقال ویروس‌های بیماری‌زا نباشند. این روش می‌تواند به محافظت ۷۰ میلیون نفر در برابر بیماری‌هایی مانند تب دنگی و زیکا منجر شود.
این سازمان غیرانتفاعی طی ۱۰ سال آینده، سالانه پنج میلیارد پشه آلوده به باکتری تولید خواهد کرد.
گذر از همه‌گیری
در همان حال که جهان مرحله اضطراری همه‌گیری کوئید-۱۹ را پشت سر می‌گذارد، دولت آمریکا هم مشغول سرمایه‌گذاری روی مرحله آزمایشی سه واکسن نسل جدید است که دو مورد از آن‌ها استنشاقی هستند و هدف از تولید آن‌ها ممانعت از ابتلا به عفونت از راه ایجاد ایمنی در بافت‌های تنفسی است. سومین واکسن هم که از نوع mRNA است، آنتی‌بادی‌ها و پاسخ‌گویی سلول T را تقویت می‌کند تا در برابر طیف وسیعی از سویه‌های کروناویروس سندروم حاد تنفسی ۲ مصونیت درازمدت ایجاد کند.
در این میان، قرار است سازمان بهداشت جهانی هم در جریان هفتاد و هفتمین نشست خود که برای ماه مِی میلادی تدارک دیده شده است، از پیش‌نویس نهایی «معاهده همه‌گیری» رونمایی کند. اطمینان از دسترسی عادلانه به واکسن‌ها، داده‌ها، تجربه و تخصص لازم برای پرهیز از همه‌گیری‌هایی که ممکن است دامن انسان را بگیرد، در دستور کار این نشست است.
سفر به ماه
برای نخستین بار از دهه ۱۹۷۰ به این سوی، ناسا قرار است یک فضاپیمای سرنشین‌دار را به مأموریت ماه بفرستد. انتظار می‌رود که آرتیمس ۲ تا نوامبر سال میلادی آینده با چهار سرنشین به فضا پرتاب شود و حدود ۱۰ روز دور ماه پرواز کند. آرتیمس ۲ راهگشای پرتاب آرتیمس ۳ است که قرار است نخستین فضانورد زن و دومین فضانورد مرد را روی سطح ماه فرود بیاورد.
چین نیز در تدارک پرتاب شانگ ای-۶ است و چنانچه مأموریت موفقیت‌آمیز باشد، بشر برای نخستین بار قادر به نمونه‌برداری از نیمه تاریک ماه خواهد بود.
رونمایی از ذرات ماده تاریک
انتظار داریم که در ۲۰۲۴، نتایج حاصل از آزمایشی که هدف از آن ردیابی آکسیون‌ها یا ذرات (نظری) سازنده ماده تاریک است، منتشر شود. فرض بر این است که آکسیون‌ها از خورشید ساطع و به نور تبدیل می‌شوند، اما این ریز ذرات اتمی در دنیای واقعی رؤیت نشده‌اند چراکه نیازمند ابزار‌های ردیابی حساس و یک میدان مغناطیسی بی‌نهایت قوی هستند.
در پروژه آزمایشی که در آلمان در حال پیگیری است، دانشمندان از فناوری جدیدی به نام BabyIAXO بهره می‌برند که در آن برای رصد مرکز خورشید در طول ۱۲ ساعت از روز با هدف ثبت لحظه تبدیل آکسیون به فتون، از یک تلسکوپ خورشیدی ساخته‌شده از یک آهنربای ۱۰ متری و ردیاب‌های پرتو ایکس فوق حساس استفاده شده است.
همچنین، امید می‌رود، ۲۰۲۴ سالی باشد که دانشمندان موفق به میخکوب کردن نوترینوی گریزان باشند. نوترینو‌ها ذرات شبح‌مانندی هستند که به ندرت با ماده معمولی برهمکنش می‌کنند و قدرت پنهانی فوق‌العاده‌ای دارند. آن‌ها به قدری گریزان هستند که فیزیکدانان پس از گذشت چند دهه از کشف‌شان، هنوز جرم‌شان را مشخص نکرده‌اند. پیش‌بینی می‌شود که نوترینو‌ها دارای حداکثر جرم ۰.۸ الکترون ولت باشند. محققان جمع‌آوری داده‌ها را در سال ۲۰۲۴ به پایان خواهند رساند و انتظار می‌رود اندازه‌گیری قطعی این ذرات را انجام دهند.
بحثِ آگاهی
در سال آینده می‌توانیم به بینش جدیدی درباره مبنای عصبیِ حس آگاهی برسیم. انتظار می‌رود که نتیجه آزمایش دومِ محققانی که در حال بررسی دو نظریه پیرامون حس آگاهی هستند، تا پایان سال ۲۰۲۴ منتشر شود. در دور نخست آزمایش، هیچ یک از دو نظریه به طور کامل با داده‌های تصویربرداری مغزی منطبق نشدند. آزمایش دوم می‌تواند علوم اعصاب را به رمزگشایی از اسرار تجربه ذهنی نزدیک‌تر کند.
نجات زمین
در نیمه دوم سال ۲۰۲۴، دیوان بین‌المللی دادگستری نظر خود را درباره تعهدات قانونی کشور‌ها درباره مبارزه با تغییرات اقلیمی اعلام می‌کند و درباره عواقب قانونی آسیب‌رسانی به اقلیم، حکم می‌دهد. اگرچه این حکم الزام‌آور نیست، نفوذ دادگاه می‌تواند کشور‌ها را به جدی‌گرفتن اهداف زیست‌محیطی‌شان مجاب کند.
ابررایانه فوق سریع
اوایل سال میلادی آتی، محققان «ژوپیتر» را که نخستین ابررایانه اگزامقیاس اتحادیه اروپا است، روشن خواهند کرد. این ماشین غول‌پیکر می‌تواند در هر ثانیه، معادل یک کوینتیلیون (یک میلیارد میلیارد) محاسبه انجام دهد. محققان از این ماشین برای ایجاد مدل‌های همزاد دیجیتال استفاده می‌کنند تا برای مصارف پزشکی نمونه‌هایی مشابه مغز و قلب انسان بسازند و شرایط اقلیمی زمین را با وضوح بالا شبیه‌سازی کنند.