تأثیر جنگ غزه بر صلح عربستان و یمن/ روابط سعودی‌ها با انصارالله شکرآب شد؟
رسول سلیمی: چهاردهم سپتامبر، هیئتی حوثی و یک تیم از دیپلمات‌های عمانی برای مذاکرات برای حل و فصل درگیری‌های یمن به ریاض رفتند و بالاترین سطح مذاکرات رسمی حوثی‌ها و عربستان سعودی را در خاک عربستان سعودی از زمان آغاز جنگ داخلی یمن در نه سال گذشته آغاز کردند تا آنکه بیستم سپتامبر، سعودی‌ها گفتند که این دیدار «نتایج مثبتی» داشته است. مذاکرات صلح پس از یک وقفه پنج‌ماهه و پس از آخرین دور مذاکرات حوثی‌ها و عربستان سعودی که در صنعا برگزار شد، ادامه یافت. چه آنکه به نظر می‌رسید آخرین دور از مذاکرات، امید بیشتری را برای آتش‌بس پایدار بین حوثی‌ها و سعودی ارائه دهد؛ اما با آغاز جنگ در غزه، مذاکرات صلح عربستان و یمن تحت‌تأثیر حملات اسرائیل به غزه و تفاوت مواضع سیاسی عربستان و یمن نسبت به این جنگ قرار گرفت.
زبان جدید سعودی‌ها در روابط دیپلماتیک
آنچه در آن زمان موردتوجه رسانه‌ها قرار گرفت، توجه عربستان به موجودیت هیئت سیاسی اعزامی از یمن بود. در ریاض، هیئت حوثی در ملاقات با بن سلمان، وزیر وقت دفاع عربستان سعودی دیدار کرد و از نمایندگان حوثی به‌عنوان “هیئت صنعا” نام برد، نه “حوثی‌ها” یا “انصارالله” که نام رسمی حوثی‌ها به‌مثابه شبه‌نظامیان مستقر در یمن است. ازاین‌رو به نظر می‌رسید چنین اصطلاحاتی نشان‌دهنده به رسمیت شناخته‌شدن حوثی‌ها از سوی ریاض است. نشانه‌ای معنادار از اینکه تصویر عربستان از حوثی‌ها آن است که آنها اداره‌کننده دولت یمن هستند. کارشناسان مطالعات خاورمیانه به این موضوع اشاره کردند که تغییر در ادبیات دیپلماتیک عربستان و نام‌بردن از حوثی‌ها به “هیئت صنعا” از آنجا قابل‌توجه است که حوثی‌ها و انصارالله مدت‌هاست که در رسانه‌های سعودی با بدترین نام‌ها و توصیفات یاد می‌شدند و به نظر می‌رسد حذف چنین توصیفاتی در ادبیات دیپلماتیک عربستان باهدف جلوگیری از هرگونه کارشکنی در مذاکرات صلح انجام‌گرفته بود.
موانع پیمان صلح حوثی – سعودی
با وجود پیشرفت‌های اخیر، حوثی‌ها و سعودی‌ها هنوز به یک آتش‌بس دائمی نرسیده‌اند و این یعنی آتش‌بس فعلی متأثر از عوامل خارجی شکننده است. دراین‌خصوص حداقل چهار موضوع حل نشده باقی‌مانده است.
اول مسئله پرداخت حقوق کارمندان بخش دولتی در شمال تحت کنترل حوثی‌ها است که تقریباً ۸۰ درصد جمعیت یمن در ان زندگی می‌کنند. حوثی‌ها خواستار پرداخت حقوق کارکنان بخش دولتی در مناطق تحت کنترل خود توسط عربستان هستند. اما دشمنان حوثی‌ها نگران هستند که تخصیص پول از سوی عربستان، به تقویت سازمان رزم انصارالله کمک کند.
مسئله دوم مربوط به توزیع درآمدهای ملی نفت و گاز یمن است. مسئله حوثی‌ها این است که آیا آنها به آنچه که برای مدت طولانی می‌توانستند به از محل صادرات نفت و گاز به دست آورند، دست پیدا خواهند کرد یا نه؟ درآمدهایی که جنگ تحمیل شده از سوی عربستان مانع دست‌یافتن حوثی‌ها به آن شده بود و اینکه آیا آنها اجازه خواهند داشت که صادرات نفت و گاز را ادامه دهند؟
مسئله سوم مربوط به درخواست حوثی‌ها از سعودی‌ها برای بازگشایی نامحدود فرودگاه بین‌المللی صنعا و همچنین سایر فرودگاه‌های یمن و بنادر این کشور مربوط است. درحالی‌که این فرودگاه‌ها و بنادر در سال گذشته به طور قابل‌توجهی باز شده بودند، حوثی‌ها خواستار بازگشایی کامل آنها بودند. علاوه بر این، انصارالله خواستار بازگشایی و دریافت مجوز برای ورود پروازهای بیشتری از مبدأ یا به مقصد صنعا بود.
و مسئله نهایی مربوط به دسترسی حوثی‌ها به منابع مالی در بانک مرکزی یمن بود. این مذاکرات تا آنجا پیش رفت که عربستان درباره چگونگی پیوستن بانک مرکزی یمن به یکی از بانک‌های عمان یا اردن نظرات مساعدی ارائه کرده بود. ایده‌ای که حوثی‌ها درخواستشان این بود پولی که به بانک مرکزی یمن می‌رود به طور کامل در اختیار آنها قرار گیرد. این در حالی است که اگرچه مذاکرات بامهارت میانجی‌گری عمانی‌ها به‌خوبی پیش رفت؛ اما وقایعی همچون جنگ غزه یا کشته‌شدن سه سرباز بحرینی در جریان حمله هواپیماهای بدون سرنشین حوثی‌ها در امتداد مرز یمن و عربستان سعودی، مذاکرات را با چالش مواجه کرد.
تأثیر جنگ داخلی یمن بر سیاست خارجی حوثی‌ها
آنچه به نظر می‌رسد این روزها از معادلات یمن با سایر کشورها نادیده گرفته می‌شود این است که یمن هنوز درگیر یک جنگ داخلی است و حوثی‌ها تمام قدرت در یمن را در اختیار ندارند. شرایطی که به نظر می‌رسد اگر پیمان صلح حوثی – سعودی به دست آید، ضرورتاً صلح بین انصارالله و دیگر گروه‌های مسلح در یمن را تضمین نخواهد کرد. بسیاری از گروه‌های معارض در یمن می‌ترسند که حوثی‌ها پس از امضای آتش‌بس با ریاض، قدرت نظامی قدرتمند خود را به آنها تحمیل کنند و در نتیجه تن به تشکیل دولت وحدت ملی ندهند. پیچیدگی متغیرهای اثرگذار بر جنگ داخلی یمن آنجا است که اکنون و با ورود حوثی‌ها به جنگ مستقیم با امریکا و اسرائیل، نام این گروه مبارز در لیست سازمان‌های تروریستی امریکا قرار گرفته و مذاکرات صلح حوثی – سعودی به جنگ غزه گره‌خورده است.
از سوی دیگر شورای رهبری ریاست‌جمهوری یمن که دولت به رسمیت شناخته شده سازمان ملل است، در مذاکرات حوثی‌ها و عربستان شرکت نکرده است. امارات متحده عربی هم مشارکت نداشته که این دو متغیر، کار حوثی‌ها را برای عادی‌سازی سیاست‌ورزی در نظام بین‌الملل را مشکل کرده است. با آغاز جنگ داخلی یمن، نیروهای طرف‌دار رئیس‌جمهور فراری یمن به‌عنوان یک رژیم به رهبری شورای انتقالی جنوبی تحت حمایت امارات متحده عربی بر عدن حکومت می‌کنند و حوثی‌ها به رهبری انصارالله به بخش‌های شمالی یمن مسلط هستند.
ناظران سیاسی معتقدند آخرین مذاکرات ریاض با هیئت حوثی مسیر دیپلماتیک را برای مذاکرات فراگیر یمنی – یمنی و ایجاد یک نقشه راه به سوی صلح در سراسر یمن هموار خواهد کرد. اما این نگرانی وجود دارد که بعد از صلح عربستان و حوثی‌ها، دوباره جنگ داخلی در یمن شعله‌ور شود و این کشور در خلأ حضور نظامی عربستان صحنه منازعه قدرت گروه‌های مسلح یمنی قرار گیرد. موضوعی که باید یک متغیر جدید هم به آن افزود و آن مداخله سیاسی و نظامی امریکا، اروپا و اسرائیل است که در شرایط فعلی از تأثیرگذاری بیشتری نسبت به گروه‌های معارض انصارالله در یمن برخوردار است. گره مسئله یمن در شرایط فعلی به مسئله فلسطین و سرنوشت جنگ وابسته است.
۳۱۱۳۱۱