ابعاد توافق آمریکا و یمن/ اسرائیل در انزوای استراتژیک قرار گرفت؟

رسول سلیمی: در سالن های آرام مسقط جایی که عمان سال هاست میانجی تنش های خاورمیانه است بدر البوسعیدی وزیر خارجه عمان توافقی را اعلام کرد که معادلات منطقه را به هم ریخت: آتش بس میان حوثی های یمن و ایالات متحده. اما این خبر برای اسرائیل که هنوز از حمله موشکی حوثی ها به نزدیکی فرودگاه بن گورین در شوک بود ناامیدکننده بود. محمد عبدالسلام مذاکره کننده ارشد حوثی ها به رویترز گفت: «این توافق به هیچ وجه شامل اسرائیل نمی شود.» چرا یمن با آمریکا به صلح رسید و اسرائیل را کنار گذاشت؟

از غزه تا دریای سرخ

وقتی حماس در ۱۵ آنلاین ۱۴۰۲ به جنوب اسرائیل حمله کرد حوثی ها که از سال ۱۳۹۳ کنترل صنعا را در دست دارند در حمایت از فلسطینی ها وارد میدان شدند. آنها با موشک و پهپاد به اسرائیل و کشتی های تجاری در دریای سرخ حمله کردند و اقتصاد جهانی را مختل نمودند. از دی ماه ۱۴۰۳ ایالات متحده حملات هوایی گسترده ای علیه حوثی ها آغاز کرد. نیویورک تایمز گزارش داد که این حملات صدها کشته از جمله غیرنظامیان به جا گذاشت.

اسرائیل نیز از تیر ۱۴۰۳ به این درگیری پیوست و با بمباران بندر حدیده و فرودگاه صنعا سعی کرد توان موشکی حوثی ها را تضعیف کند. اما این حملات به ویژه بمباران اخیر که فرودگاه صنعا را از کار انداخت تنها عزم حوثی ها را برای ادامه حملات به اسرائیل تقویت کرد. کارشناسان می گویند این چرخه خشونت ناکارآمدی استراتژی نظامی آمریکا و اسرائیل را نشان داد و حوثی ها را به نمادی از مقاومت تبدیل کرد.

استراتژی عمل گرایانه ترامپ

دونالد ترامپ که به کاخ سفید بازگشت اعلام کرد: «حوثی ها تسلیم شدند و حملات به کشتی های ما را متوقف کردند.» اما محمد عبدالسلام پاسخ داد: «این آمریکا بود که عقب نشینی کرد.» در همین راستا نیویورک تایمز در تحلیلی نوشت که تصمیم ترامپ ریشه در فشارهای اقتصادی دارد. حملات حوثی ها به دریای سرخ قیمت انرژی و حمل ونقل جهانی را افزایش داده بود.موضوعی که برای دولت جدید که وعده رشد اقتصادی داده غیرقابل تحمل بود.

وال استریت ژورنال نیز افزود که ترامپ با تمرکز بر سفر قریب الوقوع به کشورهای خلیج فارس به دنبال کاهش تنش ها برای جلب سرمایه گذاری های عربی بود. از این رو ناظران سیاسی می گویند این آتش بس بخشی از استراتژی «اول آمریکا» ی ترامپ بود که اولویت را به کاهش هزینه های نظامی و تقویت اقتصاد داخلی می دهد. ناظران سیاسی معتقدند این رویکرد عمل گرایانه اسرائیل را که انتظار هماهنگی کامل با واشنگتن داشت در موقعیت دشواری قرار داد.

نقش عمان و نفوذ ایران

در چنین شرایطی عمان با سابقه طولانی در میانجی گری میان ایران آمریکا و گروه های منطقه ای نقشی محوری در این آتش بس ایفا کرد. بدر البوسعیدی وزیر خارجه عمان که همزمان میانجی ایران و امریکا است در پستی در ایکس  نوشت: «توافق ما ناوبری امن در دریای سرخ را تضمین می کند.» این آتش بس حوثی ها را متعهد کرد که حملات به کشتی های آمریکایی را متوقف کنند در ازای توقف بمباران های آمریکا. اما اسرائیل از این توافق کنار گذاشته شد. تایمز اسرائیل نیز گزارش داد که آمریکا پیش از اعلام آتش بس تل آویو را مطلع نکرده بود.

در همین حال یک مقام آمریکایی به آسوشیتدپرس گفت: «اسرائیل زمانی از توافق باخبر شد که ترامپ آن را علنی کرد.» کارشناسان می گویند عمان که همزمان با ایران درباره برنامه هسته ای مذاکره می کند احتمالاً تحت فشار تهران عمل کرد. ایران حامی اصلی حوثی ها ممکن است خواستار معافیت اسرائیل از آتش بس شده باشد تا فشار بر تل آویو ادامه یابد. این استراتژی به حوثی ها اجازه داد تا بدون تسلیم شدن چهره ای مقاوم در برابر اسرائیل حفظ کنند.

شکاف استراتژیک میان آمریکا و اسرائیل

حوثی ها از ابتدا اعلام کردند که حملاتشان به اسرائیل تا پایان جنگ غزه ادامه خواهد داشت. مهدی المشاط رئیس شورای عالی سیاسی حوثی ها گفت: «اسرائیلی ها باید در پناهگاه ها بمانند چون دولتشان نمی تواند از آنها محافظت کند.» این موضع ریشه در فروپاشی آتش بس غزه در ۲۷ اسفند ۱۴۰۳ داشت زمانی که اسرائیل حملات به غزه را از سر گرفت. جروزالم پست همان زمان گزارش داد که حمله موشکی حوثی ها به بن گورین که هشت زخمی به جا گذاشت نشانه عزم آنها برای ادامه فشار بر اسرائیل بود. آتش بس با آمریکا که صرفاً به عملیات دریایی و کشتی های آمریکایی محدود است تغییری در این تعهد ایجاد نکرد. ناظران سیاسی معتقدند این توافق با حذف فشار نظامی آمریکا به حوثی ها آزادی عمل بیشتری برای تمرکز بر اسرائیل داده است.

در همین راستا رسانه های اسرائیلی از جمله معاریو این آتش بس را «شوک آور» و «تحقیرآمیز» خواندند. حملات مشترک آمریکا و اسرائیل به حدیده یمن نشان دهنده هماهنگی نزدیک بود. اما تصمیم یک جانبه آمریکا برای آتش بس اسرائیل را در برابر حوثی ها تنها گذاشت. چه آنکه سناتور لیندزی گراهام نیز به تایمز اسرائیل گفت: «اسرائیل باید خودش از حملات نیروهای نیابتی ایران دفاع کند.» این اظهارات نشانه تغییر در سیاست خارجی آمریکا تحت رهبری ترامپ است که به جای حمایت بی چون وچرا از اسرائیل به کاهش درگیری های پرهزینه اولویت می دهد. کارشناسان می گویند این شکاف ریشه در اختلاف میان ترامپ و نتانیاهو دارد: اسرائیل به دنبال تشدید فشار بر محور مقاومت است در حالی که ترامپ دیپلماسی منطقه ای و کاهش تنش ها را ترجیح می دهد.

به همین دلیل این آتش بس شکننده معادلات منطقه را پیچیده تر کرده است. اسرائیل که حالا خود را در برابر حملات حوثی ها تنها می بیند ممکن است به حملات گسترده تر روی آورد همان طور که بمباران ۱۵ آبان ۱۴۰۴ نشان داد. اما این رویکرد می تواند واکنش ایران را برانگیزد به ویژه اگر تهران به تهدیدات خود برای تلافی عمل کند. چه آنکه وال استریت ژورنال نیز  هشدار داد که اگر حوثی ها به حملات به کشتی های آمریکایی ادامه دهند اعتبار دیپلماتیک ترامپ زیر سؤال خواهد رفت. در همین راستا کارشناسان سیاسی غربی معتقدند نقش ایران که همچنان از حوثی ها حمایت می کند تعیین کننده خواهد بود. اگر تهران فشار بر حوثی ها را برای ادامه حملات به اسرائیل حفظ کند این آتش بس تنها یک وقفه موقت خواهد بود. همچنین نتیجه مذاکرات هسته ای ایران با غرب می تواند بر رفتار حوثی ها تأثیر بگذارد.

۲۱۳